Verenigde Staten en Iran wisselen 10 gevangenen uit, deal levert Iran ook 5,5 miljard euro op

De gevangenenruil vond plaats in Doha, de hoofdstad van de staat Qatar. De Verenigde Staten en Iran onderhouden slechte relaties en wantrouwen elkaar, dus vervulde Qatar de voorbije maanden een belangrijke rol als onderhandelaar. Een vliegtuig van Qatar Airways met vijf vrijgelaten Amerikanen is ondertussen aangekomen in Doha, waar de families van de gevangenen hen opwachtten en waar ze een medische check-up kregen. Twee Iraanse gevangenen waren al eerder in Doha toegekomen. De drie anderen besloten om niet naar Iran terug te keren.

De gevangenenruil tussen de twee landen was al enkele maanden in de maak. Voor de ruil kon plaatsvinden, moest eerst 5,5 tot 6,5 miljard euro aan Zuid-Koreaanse fondsen worden vrijgemaakt. Voor Iran was dat een essentieel onderdeel van de overeenkomst. Het geld diende oorspronkelijk als betaling van Zuid-Korea voor de aankoop van Iraanse olie, maar door sancties van de regering-Trump tegen Iran ging die betaling niet door. 

Het duurde dan ook even om het geld beschikbaar te maken. Eerst schreef Zuid-Korea de fondsen over naar Zwitserland, om het geld om te zetten naar euro's. Pas daarna kwam het bedrag op enkele Qatarese bankrekeringen terecht, waardoor het beschikbaar is voor de Iraanse staat. 

Iran zal zijn nieuwe centen echter niet vrij kunnen spenderen. De afspraak is dat Iran het geld uitsluitend voor humanitaire middelen mag gebruiken, zoals voedsel, landbouwproducten en medicijnen. Dat zijn de goederen waar de Verenigde Staten geen sancties voor opleggen. Volgens experten zal het echter zo goed als onmogelijk zijn om te controleren waar het geld precies naartoe gaat. 

De Amerikaanse president Joe Biden krijgt dan ook vanuit verschillende hoeken kritiek op de gevangenenruil. Vooral vanuit de Republikeinse partij klinkt verontwaardiging. Senator Marsha Blackburn reageerde op X, het voormalige Twitter, dat "de Verenigde Staten niet zouden mogen onderhandelen met terroristen". Ook Republikeins presidentskandidaat Ron DeSantis noemt de ruil "schandalig". Volgens hem geeft Biden het regime in Iran de boodschap dat wie Amerikaanse staatsburgers ontvoert, daar goede zaken mee kan doen. "Een schurkenstaat zou moeten weten dat als je een haar van een Amerikaan krenkt, je daar zwaar voor zult boeten."

Ook de Iraanse oppositie is niet tevreden met de ruil. De voornaamste zorg van tegenstanders is dat zo'n gevangenenruil Iran aanzet om onschuldige buitenlanders te blijven veroordelen op basis van verzonnen misdrijven, om later in te zetten als ruilmiddel.

Ondertussen gaf president Biden een reactie op de gevangenenruil. Van zodra het vliegtuig met de vijf Amerikanen de Qatarese bodem raakte, kondigde hij nieuwe sancties aan tegen de voormalige Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad en tegen het Iraanse ministerie van Inlichtingen. "We zullen Iran blijven straffen voor hun provocerende acties in de regio." De Britse premier Rishi Sunak riep Iran op zijn beurt op om "buitenlandse bezoekers niet langer te misbruiken voor politieke onderhandelingen".

Enkele maanden geleden voerde ons land een ruil met Iran uit. Daarbij kwam onze landgenoot Olivier Vandecasteele samen met twee Oostenrijkers en een Deen vrij na een gevangenenruil. In ruil voor de veroordeelde Iraanse terrorist Assadollah Assadi mocht Vandecasteele na 455 dagen in de Iraanse gevangenis terugkeren naar huis.