De langzame dood van downtown San Francisco: ‘Het gaat nog slechter dan je denkt’

Het is stil in het centrum van San Francisco. Muisstil. Geen getoeter, dichtslaande autodeuren, geroezemoes van stemmen – de geluiden die je associeert met elke metropool op aarde. Maar hier echoot een gesprek dat aan de andere kant van de straat wordt gevoerd tussen de stenen gebouwen. Daar zit een dakloze vrouw tegen een muur. Ze is alleen, en praat in zichzelf.

‘Permanent gesloten’, staat er op een stoffige vitrine vlakbij. ‘Te huur’, staat op een deur verderop. ‘Sorry, onze laatste dag komt eraan.’ Het zijn lege hulzen van hippe saladebars, brillenzaken, van een boekwinkel die na 32 jaar de deuren heeft gesloten.

Dan verschijnt Samantha Aldrich (54) om de hoek. Ze draagt een fluorescerend vestje. Met een prikker en een bezem houdt ze de lege straten schoon. “Ja, het is hier veel rustiger dan vroeger”, bevestigt ze. “Je komt veel daklozen tegen. Ik kom hier zelf eigenlijk alleen nog maar als ik fastfood wil eten.”

De afgelopen decennia hebben Amerikanen meer steden leeg zien lopen. Alleen is dit geen vervallen stadje in een dunbevolkte staat als Nevada, New Mexico of Montana. Dit is San Francisco: een van de meest iconische steden ter wereld, in het razend populaire Californië. Een stad die wordt gekenmerkt door economische booms en de technologische vooruitgang van Silicon Valley. En waar de Golden Gate Bridge nog altijd in volle pracht prijkt.

“Het gaat nog slechter met downtown San Francisco dan je denkt”, kopte de lokale San Francisco Examiner onlangs. “De langzame dood van downtown San Francisco”, schreef El País. Bars en restaurants die nog wel open zijn, gaan later open, of eerder dicht. Zelfs reusachtige ketens als H&M, Nordstrom en Old Navy hebben de binnenstad inmiddels verlaten.

Terug naar kantoor

“Je kan niet de hele dag in je pyjama thuiszitten”, waarschuwde Eric Adams, de burgemeester van New York, afgelopen februari. Hij riep zijn stadsgenoten op massaal terug te keren naar kantoor. De pandemie had de levendigheid uit New York weggezogen, zoals op veel plekken wereldwijd, en daar moest maar eens een einde aan komen. Dat gebeurde in New York en andere Amerikaanse steden. Inmiddels verschijnt zo’n 60 procent van de Amerikanen weer vijf dagen per week op kantoor.

Californië is anders. Daar maken techbedrijven de dienst uit en zij luisteren graag naar de wensen van hun personeel. Velen werken liever van thuis uit. Ze hebben nota bene zelf de software ontworpen die het thuiswerken mogelijk maakt. Daarnaast lijkt er een einde gekomen aan de ogenschijnlijk grenzeloze groei van techbedrijven in de afgelopen jaren – en dat voelen ze in San Francisco. Bedrijven als Google, Apple en Meta hebben dit jaar 200.000 mensen ontslagen. Voor een groot deel woonden en werkten zij in en rond San Francisco.

De gevolgen zijn groot. In San Francisco, dat 715.000 inwoners telt, staat zo’n 30 procent van de kantoorpanden leeg, meer dan in elke andere grote Amerikaanse stad. In heel de VS ligt dat cijfer gemiddeld op 20 procent. Met het wegblijven van pendelaars lijdt het openbaar vervoer miljoenen dollars verlies. Het ooit bruisende centrum van San Francisco verandert in het meest desolate van de VS. De binnenstad verloedert. Je ziet met karton afgeplakte ruiten. Winkeliers klagen dat het aantal diefstallen is toegenomen.

“De meeste van mijn klanten zijn vertrokken”, zegt Reza Khosravi (65) van SF Wraps, een van de weinige opengebleven broodjeszaken. Om 13 uur heeft hij nog maar zes in aluminium gewikkelde wraps verkocht. In zijn donkergroene schort staat hij vooral te wachten.

Khosravi baat al veertig jaar verschillende horecagelegenheden uit in de stad. Zijn personeel heeft hij al moeten wegsturen. Hij heeft zo weinig klanten dat hij de hele zaak in zijn eentje bestiert. Gaat hij het nog lang volhouden? “Ik heb met mezelf afgesproken dat ik niet meer rijk hoef te zijn in mijn zak,” zegt Khosravi (65), “alleen nog maar in mijn hart.”

Steeds meer vertrekkers

“Amerikaanse steden zijn altijd in ontwikkeling”, zegt planoloog Sarah Kaufman, die onderzoek doet aan New York University. Het was de uitvinding van de lift twee eeuwen terug die leidde tot de ontwikkeling van moderne kantoorgebouwen. Nu is het de technologische ontwikkeling die ervoor zorgt dat de kantoorpanden leegstaan. “Ze moeten in San Francisco bepalen welke nieuwe fase ze willen ingaan.”

De tijd dringt, steeds meer mensen verlaten San Francisco. Tussen 2020 en 2021 vertrokken 116.000 mensen uit de metropool. Burgemeester London Breed heeft inmiddels plannen gepresenteerd die het centrum weer tot leven moeten wekken. “We moeten opnieuw bedenken wat voor mogelijkheden we hebben voor onze binnenstad”, zei de Democraat. Ze wil kantoorpanden ombouwen tot woningen en nieuwe start-ups naar de binnenstad lokken. Ook heeft ze de universiteit gevraagd er een campus te openen.

Terwijl Breed haar centrum de afgelopen tijd in een spookstad zag veranderen, kreeg ze vorige maand ook ineens goed nieuws: Ikea besloot naar San Francisco te komen. “Wij weten dat we voor uitdagingen staan”, zei een opgetogen Breed bij de opening. “Maar we weten ook dat mensen hier nog altijd willen zijn.”