Voor het eerst regels rond vastbinden en afzonderen van leerlingen: ‘Het komt vaker voor dan gedacht’

Vorig schooljaar liep een gerechtelijk onderzoek naar mogelijke wantoestanden in een school met leerlingen met autisme in Ninove. Er was onder andere sprake van het vastbinden van een leerling op een stoel. Een andere leerling werd opgesloten in een klaslokaal. Uiteindelijk seponeerde het parket de klacht, nadat het geen misdrijven had kunnen vaststellen.

Verschillende scholen, onderzoekers, de onderwijsinspectie en de kinderrechtencommissaris vragen al langer om regels. Die moeten scholen en leerkrachten ook meer rechtszekerheid bieden. Nu voert minister van Onderwijs Weyts een principieel verbod in op fixaties en afzonderingen.

De minister laat ruimte voor uitzonderingen, maar enkel “om de veiligheid te herstellen bij acuut en ernstig gevaar voor de leerling of anderen”. Het kan dus niet als straf, zo staat in de decreetwijziging die al deze zomer is goedgekeurd.

“Er zijn nu eenmaal leerlingen met ernstige gedragsproblemen”, zegt minister Weyts. “Veel scholen, onder meer in het buitengewoon onderwijs, staan op dit vlak soms voor serieuze uitdagingen. Dit gaat over drastische maatregelen, die alleen denkbaar zijn als het allerlaatste redmiddel in heel uitzonderlijke situaties.”

De minister legt heel wat voorwaarden op. Zo moeten de ouders altijd ingelicht worden, moet er een nabespreking komen met de leerling en moet een afzonderingsruimte voldoen aan bepaalde vereisten. Een school moet voortaan ook elke afzondering of fixatie registreren, met respect voor de privacy van de leerling. Dat moet het mogelijk maken om meer zicht te krijgen op de mate waarin scholen hiervan gebruikmaken.

In 2019 besloten onderzoekers van hogeschool UCLL een onderzoek te starten nadat enkele studenten hadden gesignaleerd dat op hun stageplaatsen leerlingen werden vastgebonden aan hun bankje of geïsoleerd in een berghok. Hun bevraging toonde dat 60 procent van de respondenten gebruikmaakte van ‘vrijheidsberovende middelen’. Bij een derde daarvan ging het om afzondering. De cijfers zijn niet te veralgemenen, maar volgens de onderzoekers zijn ze wel ‘verontrustend’. Op de klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat komen elk jaar meldingen hierover.

“Het gebeurt nog vaker dan gedacht”, zegt kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens. Het Kinderrechtencommissariaat zat in een werkgroep die de regelgeving voorbereidde.

Psycholoog Evi Verbeke verzet zich al langer tegen dwangmiddelen, maar dan in de psychiatrie. Zij juicht de nieuwe regels voor scholen toe. Toch waarschuwt ze ook. “Het is een goed signaal van het beleid, maar de minister zal er ook wat tegenover moeten stellen, zoals tijd, ruimte en middelen”, zegt Verbeke. “Anders gaat een school de ene dwang vervangen door de andere, of leerlingen uitsluiten.”

Ook het onderzoek van UCLL haalde het belang aan van de ‘draagkracht van leerkrachten’.