Hoe gevaarlijk is Covid-19 nog, wat brengt de winter en hoe zinvol is de nieuwe boosterprik?

Wie krijgt wat?

De vaccinatiecampagne gebeurt met een mRNA-vaccin van Pfizer, dat is aangepast aan de ‘omikron XBB 1.5'-variant, die domineerde op het moment dat de vaccins in productie gingen.

De booster is in de eerste plaats bedoeld voor 65-plussers en risicopatiënten, zoals mensen met obesitas, onderliggende ziektes of een verminderde weerstand. Ook zwangere vrouwen wordt aanbevolen de extra prik te halen. Volgens een analyse van ruim 13.000 zwangerschappen in twaalf landen verhoogt een corona-infectie namelijk het risico op vroeggeboorte en andere complicaties.

Alles samen worden zo’n twee miljoen mensen aangemoedigd via de huisarts of in de apotheek een extra prik te laten zetten. Eind vorige week waren er al bijna 941.000 dosissen besteld.

Ook wie niet tot een risicogroep behoort, kan gratis een booster krijgen. “Voor gezonde volwassen is het risico op ernstige ziekte klein”, zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano). “Een booster kan wel de kans verkleinen dat je deze winter een week met griepachtige symptomen uitvalt. Voor mij volstaat dat, maar iedereen moet die afweging zelf maken.”

Hoe gevaarlijk is corona eigenlijk nog?

Dat weten we niet exact. Omdat we geen precies zicht meer hebben op het aantal besmettingen, is het onmogelijk om cijfers te plakken op het risico om bij besmetting ernstig ziek te worden. “We zien wel dat de viruscirculatie toeneemt, terwijl het in de ziekenhuizen rustig blijft”, zegt Van Gucht. “Dat wijst erop dat onze immuniteit behoorlijk standhoudt.”

Volgens de American Medical Association zijn covidbesmettingen mettertijd wat milder geworden. Niet alleen doordat herhaaldelijke vaccins en besmettingen onze afweer hebben verbeterd, maar ook doordat de recentere varianten zich wat hoger in de luchtwegen ophouden.

Wel duidelijk is dat leeftijd de belangrijkste risicofactor blijft voor ernstige gevolgen van een infectie. In zijn advies over de vaccinatiecampagne wijst de Hoge Gezondheidsraad er op basis van Amerikaanse data over de eerste 2,5 jaar van de pandemie op dat het risico op overlijden voor 65- tot 74-jarigen 60 keer hoger was dan voor 18- tot 29-jarigen. Voor 75- tot 85-jarigen was dat risico zelfs 140 en 340 keer hoger. “Vandaar de beslissing om in de eerste plaats de immuniteit van ouderen en risicogroepen nog een duwtje in de rug te geven”, zegt vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen).

Experts verwachten de eerstvolgende piek in de besmettingen halfweg oktober. “Tot een overbelasting van de zorg zal dat op korte termijn vermoedelijk niet leiden”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven). “Later deze winter komen er wel nog RSV- en griepinfecties aan, en mogelijk ook wat uitval onder zorgpersoneel, dus in die zin is het toch zinvol om ons te wapenen.”

Hoe goed beschermt een booster?

Om die vraag te beantwoorden zijn we vooral aangewezen op onderzoek naar onze immuunrespons. “Studies in het lab tonen dat de booster de concentratie neutraliserende antilichamen tegen de meest courante varianten verhoogt”, zegt Van Damme. “Het is een vaccin op maat van wat nu circuleert.”

In ons land is dat vooral EG 5.1, een nakomeling van XBB 1.5 en goed voor ongeveer de helft van de besmettingen. De booster blijkt ook de afweer te verhogen tegen BA.2.86, een variant die virologen goed in de gaten houden omwille van zijn grote aantal mutaties, maar die nog niet officieel in ons land is gesignaleerd.

Welke mate van bescherming dat de echte wereld biedt tegen ernstige ziekte of hospitalisatie, weten we niet. “Hoe goed de booster heeft gewerkt, zullen we pas achteraf kunnen zeggen”, zegt Van Gucht.

Dat een booster het risico op hospitalisatie kan verlagen, weten we onder meer uit een analyse door Sciensano van de boostercampagne in het najaar van 2022, toen met een ‘bivalent’ vaccin tegen het originele virus én de toenmalige omikronvariant. Die boosterprik verminderde het risico op hospitalisatie voor 65-plussers aanvankelijk met ruim 40 procent. Na 4 maand was dat nog iets meer dan 30 procent. De bescherming tegen symptomatische infectie varieerde voor de 3de booster van 10 procent bij 18- tot 50-jarigen, tot 28 procent bij 65-plussers.

Wat als ik al meerdere infecties heb doorgemaakt?

De meeste mensen zullen het virus inmiddels wel al een paar keer tegen het lijf zijn gelopen. “Gezonde volwassenen kunnen dat ook als een soort booster beschouwen”, zegt Van Gucht. “Al is het tegenwoordig vaak niet duidelijk of je al dan niet besmet bent geweest.”

In mei toonden wetenschappers in het vakblad The Lancet aan dat een eerdere infectie het risico op hospitalisatie en ernstige ziekte gedurende een jaar met bijna 75 procent reduceerde. En uit een Nederlandse analyse blijkt dat een eerdere omikroninfectie het risico op herbesmetting bij 60-plussers met 82 procent verminderde.

Waarom dan toch nog een extra prik? “Eerdere vaccinaties en infecties beschermen ons nog steeds”, zegt Van Damme. “Maar die bescherming zwakt mettertijd af. Met de boosterprik ga je met een opgekrikte en beter tegen de huidige varianten opgewassen immuniteit de winter in.”