Europa wil omstreden onkruidverdelger glyfosaat tien jaar langer vergunnen

Geen onkruidverdelger wordt wereldwijd zoveel gebruikt als glyfosaat. Dat is de werkzame stof in producten zoals Roundup. Het wordt gebruikt in de landbouw, bijvoorbeeld om velden onkruidvrij te maken voordat gewassen ingezaaid worden. Ook particulieren maken er gebruik van. 

Op 15 december verloopt de vergunning van glyfosaat in de Europese Unie. De Europese Commissie stelt de lidstaten nu voor om die vergunning met tien jaar te verlengen. De Commissie baseert zich daarvoor onder andere op evaluaties van het Europees Agentschap voor de Voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA).

Die besloten eerder al dat, afgaande van de huidige wetenschappelijke kennis, glyfosaat niet kankerverwekkend is en dat er ook geen "kritieke punten van bezorgdheid" zijn die de hervergunning zouden kunnen dwarsbomen.

De termijn van tien jaar is een verdubbeling van de huidige vergunningstermijn. Die liep vijf jaar en werd met één jaar verlengd om het vergunningsproces af te ronden. Volgens de Commissie is tien jaar meer aangewezen omwille van de "ongeziene" hoeveelheid wetenschappelijke studies naar glyfosaat die de Europese instellingen moeten doorploegen. Het zou om zo'n 2.400 studies gaan.

Op 13 oktober is het aan de lidstaten om te stemmen over het voorstel van de Commissie. Die maakt zich sterk dat de meeste lidstaten een verlenging willen.

De Commissie stelt voor om glyfosaat te hervergunnen, maar verbindt daar wel een paar voorwaarden aan voor de lidstaten.

Zo moeten er speciale spuitstukken gebruikt worden en moet er ook een bufferstrook van 5 tot 10 meter gerespecteerd worden. Dat moet het risico beperken dat de pesticide van de velden spoelt en terechtkomt in aanpalende natuur of waterlopen. Want glyfosaat kan wel degelijk schadelijk zijn voor kleine plantenetende zoogdieren en het waterleven.

De Commissie zegt ook dat lidstaten extra aandacht moeten besteden aan mogelijk oppervlakte- of grondwater in de buurt van velden waar glyfosaat wordt gebruikt, zeker als er drinkwater uit wordt gewonnen.

Afhankelijk van de lokale situatie raadt de Commissie aan om beperkingen op te leggen, bijvoorbeeld voor de hoeveelheid van de herbicide die gebruikt wordt of de tijd van het jaar waarin gesproeid wordt. 

Verder stelt de Commissie voor dat het gebruik van glyfosaat "geminimaliseerd of verboden wordt op gevoelige locaties zoals openbare parken en tuinen, sport- en recreatiedomeinen, schoolterreinen en speeltuinen en in de nabije buurt van ziekenhuizen".

Hoewel Europese instanties oordeelden dat glyfosaat niet kankerverwekkend is, blijven er toch bezorgdheden bestaan over de gevolgen voor de gezondheid en het milieu.

Vorige week nog werd er in de Nederlandse Tweede Kamer een motie aangenomen die de minister van Landbouw oproept om tegen de verlenging te stemmen. En in juli riepen vijftig Belgische milieu- en gezondheidsorganisaties op om glyfosaat in ons land helemaal te verbieden.

Nu al verbiedt België het gebruik van Roundup door particulieren, hoewel Europa de werkzame stof glyfosaat op zich toestaat. Dat kan. Lidstaten staan zelf in voor de regulering van de producten waarin de werkzame stof verwerkt is.

Volgens Patrick Santens, neuroloog aan het UZ Gent, wijzen steeds meer studies op een verband tussen neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en pesticiden en insecticiden. "Glyfosaat is een van die stoffen die in the picture is komen te staan. In Frankrijk is de regelgeving aangescherpt. De ziekte van Parkinson kan er nu zelfs al gecatalogeerd worden als beroepsziekte voor landbouwers die hebben blootgestaan aan glyfosaat."

Santens erkent dat het moeilijk is om een verband te vinden tussen een bepaalde aandoening en één enkele stof die in de omgeving circuleert, "maar in het labo en bij proefdieren is het vastgesteld dat glyfosaat echt toxisch kan zijn voor zenuwcellen".

Hij stelt ook vragen bij veel van het wetenschappelijk onderzoek waar bijvoorbeeld de Europese Commissie zich op baseert. "Als je de kleine lettertjes leest, zal je zien dat veel daarvan zijn betaald door Bayer (de producent van Roundup, red.). Dat kan je niet zomaar aanvaarden."

Volgens professor Gewasbescherming Pieter Spanoghe (Universiteit Gent) is er een verschil tussen het laboratorium en de praktijk. "Er is een verschil tussen mogelijk gevaar en de blootstelling aan een product. En het Voedselagentschap legt de veilige dosis vast. Het zegt: als je die toepast op het veld, dan garanderen wij dat de meeste van die gezondheidseffecten onder controle zijn." 

Dat verschillende van die onderzoeken gefinancierd worden door de industrie zelf, doet volgens hem geen afbreuk aan de kwaliteit. "Die worden uitgevoerd in laboratoriums die evengoed aan controle onderworpen zijn."

"Kijk, dit is een product dat al vijftig jaar op de markt is en waar men al die tijd al met een vergrootglas op kijkt. En dan nog blijft er twist over bestaan. Dan moet je op een bepaald moment een keuze maken. Een van de overwegingen kan zijn: welke dosis kan je gebruiken om de landbouw rendabel en economisch haalbaar te houden?"

Helemaal verbieden of niet? Dat meningsverschil speelt zich ook binnen de federale regering af.

Minister van Landbouw David Clarinval (MR) stelde vandaag nog in de commissie Gezondheid van de Kamer dat "de huidige wetenschappelijke consensus (...) beslist geen aanleiding vormt tot bijzondere bezorgdheid met betrekking tot de veiligheid van glyfosaat. (...) Uit de wetenschappelijke beoordeling blijkt dat een veilig gebruik mogelijk is."

Vicepremier Petra De Sutter (Groen) wil dan weer dat België binnen Europa pleit voor een totaalverbod op glyfosaat. "Er zijn te veel aanwijzingen dat het een impact heeft op onze gezondheid en het milieu. Ook de Hoge Gezondheidsraad pleit al langer voor het uitfaseren van glyfosaat."

Tegen 13 oktober moeten de ministers eruit raken. Dan moet ons land, net als de andere lidstaten, stemmen over de hervergunning van glyfosaat.