“Een mijlpaalarrest” wordt het genoemd door het gerenommeerde advocatenkantoor Eubelius. “Hulde aan het recht op eerbiediging van het privéleven.” Het is een verwijzing naar een recent arrest waarin Cassatie de regels rond de fiscale controles – de fiscus spreekt van “visitaties bij belastingplichtigen” – een pak scherper heeft gesteld. Voor de inspecteurs op zoek naar fraude is het werk daardoor een pak moeilijker geworden.

De wet voorziet dat er vooraf een akkoord van een politierechter nodig is alvorens er een fiscale controle mag worden uitgevoerd in privéwoningen of bewoonde vertrekken. Maar dat akkoord alleen volstaat niet, oordeelt Cassatie. De belastingplichtige moet ook zelf toestemming geven voor de controleurs naar binnen mogen. En hij kan die toestemming op elk moment weer intrekken, waarna de fiscale controle meteen moet stoppen.

Autoverkoper zegt plots “stop”

Het Cassatie-arrest kwam er na de veroordeling van een Oost-Vlaamse autoverkoper. De fiscus had tijdens een visitatie in zijn vennootschap – die gevestigd was in zijn privéwoning – ontdekt dat hij in werkelijkheid veel meer auto’s had verkocht dan officieel aangegeven. De verkoper was aanvankelijk akkoord gegaan met de fiscale controle, maar had die toestemming na een tijdje ingetrokken. En hij had een geluidsopname gemaakt van die intrekking.

Voor het Oost-Vlaamse hof van beroep was zijn schuld bewezen, en hij werd veroordeeld. Maar Cassatie heeft die veroordeling nu verbroken, met als argument dat het fout was om de visitatie voort te zetten na de intrekking.

Volgens Eubelius heeft het arrest ook gevolgen voor controles in niet-bewoonde bedrijfsgebouwen. Daar heeft de fiscus geen toestemming van de politierechter nodig om een controle uit te voeren, toestemming van de belastingplichtige is genoeg.

Boetes voor wie niet meewerkt

De wetgeving rond de visitaties is complex. Wie een economische activiteit uitvoert is wettelijk verplicht om de controleurs toegang te verlenen. Anderzijds mogen de inspecteurs geen enkele vorm van dwang gebruiken. Ze mogen hun werk alleen doen als de belastingplichtige dat toestaat.

“Maar er staan wel flinke stokken achter de deur”, zegt Michel Maus, hoogleraar fiscaal recht aan de VUB. En zo staat het ook in een reactie van de FOD Financiën op het arrest. “De administratie wil de medewerkingsplicht van de belastingplichtige benadrukken. Bij het niet verlenen van het recht op toegang wordt een geldboete opgelegd die kan oplopen tot 5.000 euro per overtreding. Bovendien kan de fiscale administratie sinds vorig jaar de rechter vragen om een dwangsom op te leggen als de verplichting om de fiscus toegang te verlenen niet wordt nagekomen. De uitspraak van Cassatie is dan ook geen vrijgeleide voor belastingplichtigen die niet bereid zijn mee te werken aan een controle.”

Wat wél controleren, en wat niet

Michel Maus vindt wel dat er dringend werk moet worden gemaakt van duidelijker regels rond die fiscale visitaties. Over de omstandigheden waarin ze plaatsvinden. “Maar ook over wat er wel en niet gecontroleerd mag worden. Mogen ze zomaar heel de inhoud van de computer kopiëren? Dat zit nu in een schemerzone. In het regeerakkoord stond dat daar werk van zou worden gemaakt, maar er is niets van in huis gekomen.”