Ze zijn psychisch ziek of mentaal zo zwak dat ze niet toerekeningsvatbaar zijn. Iedereen is het erover eens dat ze niet in de gevangenis thuishoren. Toch zitten momenteel bijna 1.000 geïnterneerden achter de tralies, een verdubbeling op vijf jaar tijd.

Vijf jaar geleden zaten er in België gemiddeld 529 geïnterneerden achter de tralies. Een laagterecord. Er waren toen net twee speciale Forensisch Psychiatrische Centra geopend, in Antwerpen (open in 2017) en Gent (2014). Honderden ontoerekeningsvatbare gevangenen waren naar daar verhuisd om behandeld te worden. Mensen met een mentale beperking of psychische stoornissen die voordien noodgedwongen achter de tralies hadden gezeten. Soms jarenlang.

De FPC’s waren een antwoord op tal van veroordelingen door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat het onverantwoord vond dat zieke mensen in België gewoon werden opgesloten zonder gepaste behandeling. Vanuit de politiek klonk de belofte om het probleem verder aan te pakken en om ook die overblijvende geïnterneerden uit de gevangenis te halen. Onder meer met extra instellingen, maar het is wachten tot 2027 voor die er zijn.

Conflicten met geïnterneerden

Vijf jaar na dat laagterecord plannen de drie vakbonden een 48 urenstaking, die zondag om 10 uur ’s avonds begint. Uit onvrede met de overbevolking. Maar ook omdat het aantal geïnterneerden in de gevangenissen weer fel is gestegen. Iets wat tot veel conflicten leidt. Omdat het personeel niet is opgeleid om met hen om te gaan en omdat ze weinig tot geen behandeling krijgen.

De cijfers van de administratie van het Gevangeniswezen bewijzen dat ook. Deze maand zaten er 944 geïnterneerden in de gevangenis. Bijna dubbel zoveel als in 2018. Een stijging die vooral aan Vlaanderen te wijten is. Sinds 2019 neemt het aantal geïnterneerden in de cel hier jaarlijks met zowat 100 toe. Volgens woordvoerster Kathleen Van De Vijver ‘is er sinds 2018 een sterke en continue stijging van het aantal nieuwe interneringsuitspraken in Vlaanderen’.

Rudy Verelst, forensisch psychiater aan het UZ Leuven, ervaart dat ook. ‘Er zijn verschillende mogelijke verklaringen. Een toename van het aantal pathologieën in de samenleving. Of rechters die sneller kiezen voor internering omdat ze denken dat die mensen nu wél een goede behandeling zullen krijgen. Waarschijnlijk zijn beide waar. Maar het resultaat is de stijging in de gevangenissen.’

‘Een enorme ontgoocheling’

Het was de bedoeling dat geïnterneerden via de FPC’s relatief snel zouden doorstromen naar reguliere zorg. Maar eind 2022 bleken in al die jaren nog maar 350 geïnterneerden weer uitgestroomd uit de FPC’s, 249 uit Gent en 88 uit Antwerpen. ‘Een enorme ontgoocheling’, zegt advocaat Jos Vander Velpen, expert mensenrechten en destijds een van de grote pleitbezorgers van de FPC’s. ‘Die uitstroom is een ramp. Te veel mensen boeken amper vooruitgang, wat tot ontmoediging leidt. Ik stel mij grote vragen bij de behandeling en bij het grote verloop aan personeel. Ik kan alleen hopen op een grondige academische doorlichting van de werking.’

Daarnaast worden volgens hem gewoon te veel mensen geïnterneerd ‘op basis van bandwerk-analyses’. ‘Er is in België nood aan veel betere observatie en analyse, maar dat kost natuurlijk geld.’

Lees ook

 ‘Mensen opsluiten maakt de samenleving niet veiliger’ 

(Steven De Bock)