Polen blaast warm en koud over militaire steun aan Oekraïne

Woensdag liet de Poolse premier Tadeusz Morawiecki weten dat zijn land geen wapens meer zou leveren aan Oekraïne, omdat het zichzelf wil bewapenen. De uitspraak was het orgelpunt van een oplopend diplomatiek incident. Polen had namelijk aangekondigd dat het geen Oekraïens graan meer zou toelaten, omdat die invoer de interne markt verstoort. Die beslissing lokte een negatieve reactie uit van Oekraïne. De Oekraïense president Zelenski had het over "politiek theater", tot ergernis dan weer van Polen. 

De Poolse president Andrzej Duda zegt nu in een sussend interview met de zender TVN24 dat de woorden van zijn premier op de slechtst mogelijke manier verkeerd zijn geïnterpreteerd. "Volgens mij wou de premier zeggen dat we niet de nieuwe bewapening aan Oekraïne leveren die we momenteel verwerven om het Poolse leger te moderniseren", zei Duda. Met andere woorden, de wapenleveringen worden niet opgeschort, alleen de nieuwe wapens mogen Polen niet uit, omdat die nodig zijn om het land te verdedigen. 

Polen is een NAVO-lid en is sinds het begin van de oorlog in Oekraïne altijd een trouwe bondgenoot geweest van zijn oostelijke buurland. Het heeft aan Oekraïne een hele rist wapens en materieel geleverd, waaronder 330 tanks,  12 aanvalshelikopters, 14 MIG-gevechtsvliegtuigen. Polen vindt steun aan Oekraïne belangrijk, want het zou erg kwetsbaar zijn als Russische soldaten tot aan zijn oostelijke grens zouden doorstoten. 

Dat de gemoederen tussen Polen en Oekraïne oplopen, heeft alles te maken met de verkiezingen die eraan komen, op 15 oktober. De rechts-conservatieve premier Morawiecki (Recht en Rechtvaardigheid) krijgt tegenwind uit verschillende hoeken. De uiterst rechtse Confederatiepartij heeft al gezegd dat Polen van Oekraïne niet de dankbaarheid krijgt die het verdient, voor de wapenleveringen én de opvang van grote aantallen Oekraïense vluchtelingen. Aan de andere kant van de oppositie hekelt voormalig Europees raadsvoorzitter, liberaal Donald Tusk, het stopzetten van de wapenleveringen aan Oekraïne. Tusk heeft het over "een moreel en geopolitiek schandaal, enkel bedoeld om stemmen te halen".  

Ook de graankwestie kan door die binnenlandse context worden verklaard. Polen blijft net als Hongarije en Slovakije een invoerverbod handhaven op goedkoop Oekraïens graan, naar eigen zeggen omdat het zijn eigen boeren wil beschermen. Dat verbod was eigenlijk door de Europese Unie uitgevaardigd nadat de graandeal met Rusland was afgesprongen. Daardoor kwamen grote hoeveelheden Oekraïens graan in Centraal-Europa terecht. De EU hief het verbod op 15 september op. Maar Polen, Hongarije en Slovakije beslisten op eigen houtje om het te verlengen. Oekraïne reageerde furieus en trok naar de Wereldhandelsorganisatie, wat nog meer kwaad bloed zette in Polen. Sinds gisteren wordt er wel opnieuw overlegd, in een poging om de gemoederen te bedaren rond de graaninvoer en de wapenleveringen. 

Intussen probeert de Oekraïense president Zelenski nog meer militaire steun te krijgen voor zijn tegenoffensief tegen de Russische invaller. De voorbije dagen sprak hij op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en ging hij langs op het Amerikaanse Witte Huis en in het Congres. President Joe Biden beloofde Zelenski een nieuw pakket wapenleveringen, voor meer dan 300 miljoen euro. Het gaat vooral om artilleriemunitie en luchtafweersystemen. Oekraïne had ook lange-afstandsraketten met een bereik van 300 kilometer gevraagd, maar die krijgt het niet. 

De Verenigde Staten zijn veruit de grootste wapenleverancier aan Oekraïne. Ze hebben tot nog toe voor bijna 44 miljard euro militaire steun gegeven of beloofd. Ook Duitsland en het Verenigd Koninkrijk staan in de top 3. Het totale Amerikaanse hulpbudget voor Oekraïne is al opgelopen tot  106 miljard euro.  De Democratische president Biden zegt dat er geen alternatief is en dat hij Oekraïne onvoorwaardelijk blijft steunen. De Amerikaanse en Oekraïense wapensector gaan dit najaar praten over een de mogelijkheden van een gezamenlijke wapenproductie. Maar president Biden krijgt het ook steeds moeilijker om de grote uitgaven te verantwoorden aan zijn thuispubliek, nu in het Congres een flink debat woedt over de begroting. Door een te groot tekort dreigen de publieke instellingen opnieuw te moeten sluiten.