‘Je drinkt wodka, je zingt met hen, en even later zijn ze dood’: een Belgische soldaat in Oekraïne getuigt

“Misschien is het mentaal wel moeilijker tijdens rust, als je meer tijd hebt om na te denken”, zegt hij bedachtzaam. Hij staart voor zich uit. “En het wordt gewoon steeds moeilijker.” Bendo is de strijdnaam van een 45-jarige Belgische vrachtwagenchauffeur. Een herkenbare foto in de krant is geen probleem, maar zijn echte naam moet achterwege blijven wegens veiligheidsrisico’s voor zijn familie in België. Bendo heeft twee tienerdochters in ons land. Toch trok hij naar Oekraïne om te vechten, in maart vorig jaar, kort nadat Rusland de oorlog was gestart.

“Mijn motivatie was de angst dat Rusland zou winnen. Ik denk dat veel Europeanen het gevaar van Rusland onderschatten. En zelfs breder dan Rusland alleen: dit is een strijd tussen democratie en totalitarisme.”

In de beginfase van de oorlog ging België uit van een twintigtal landgenoten in Oekraïne, ondertussen is Bendo een van de laatsten aan het front. Wanneer we hem spreken via video geniet hij van zijn laatste dagen rust in Rivne, in het noordwesten van Oekraïne. Daar is het relatief kalm. Vanaf morgen gaat hij weer voor enkele maanden naar het front, in Cherson.

In de loopgraven

Bendo kwam niet helemaal onervaren voor de dag, want hij diende ooit drie jaar bij het 13de Linieregiment van het Belgische leger. Maar een oorlogssituatie had hij nog nooit meegemaakt, laat staan een zoals deze, die zich afspeelt in de loopgraven. Soms zit hij een week lang, dag en nacht, in dezelfde loopgracht.

“De gevechten aan het front zijn erg gewelddadig, ik kan het bijna niet beschrijven”, zegt Bendo. “Je zit met vijf of zes in een loopgracht en slaapt om beurten. Er zijn de artillerie, de tanks die op je schieten, de luchtmacht die je bombardeert, helikopters die raketten op je kunnen afvuren, dus je moet de hele tijd waakzaam blijven.”

Hij toont video’s van beklemmend smalle loopgraven vanwaaruit ze vuren op onzichtbare Russische troepen en op hun beurt worden bestookt. Vorig jaar ging het bijna mis, na een ontploffing op enkele meters van hem. Bendo ontsnapte, maar door de luchtverplaatsing en het stof scheurde het hoornvlies in zijn linkeroog en had hij een infarct van de oogzenuw. Hij is nu een deel van zijn zicht in dat oog kwijt.

Hij heeft vaak hoofdpijn, een mogelijk gevolg van verschillende trauma’s. En hij zag vele strijdmakkers sneuvelen. “Je brengt avonden door met hen met een glas wodka, je zingt met hen, je hebt een leuke tijd met hen, en even later zijn ze dood.”

Hij heeft al zoveel gegeven, maar toch denkt hij niet aan terugkeren naar België, zoals de meesten hem al hebben voorgedaan. “Ik blijf hier. Ofwel zal ik hier sneuvelen, ofwel beëindig ik hier de oorlog. Ik kan niet opgeven.”

Trage leveringen

De discussies over het welslagen van het Oekraïense zomeroffensief leven ook aan het front. De laatste weken is er sprake van vooruitgang in Robotyne en Bachmoet, maar het zijn kleine, tactische overwinningen. De frontlijn wijzigt amper en dat tempert het enthousiasme in het Westen. Bendo heeft daar een vrij nuchtere kijk op.

“Laten we zeggen dat de Oekraïners hoopten dat de wapenleveringen ook veel sneller zouden verlopen.” Dat België binnen de NAVO aan de staart bengelt wat betreft de hulp aan Oekraïne vindt Bendo onbegrijpelijk. Hij verwacht tegelijk veel van de levering van de Amerikaanse Abrams-tanks later deze week.

“Alle uitrusting van bij ons is zoveel beter dan het Russische materieel”, zegt hij. “Een westerse tank is vier of vijf Russische tanks waard, dus ja, dan zullen een dertigtal Abrams-tanks zeker het verschil maken. Wat me ergert, is dat het altijd zo lang duurt. Als de NAVO het afgelopen jaar alles meteen had bezorgd, dan hadden we in september zoveel materiaal gehad dat we de Russen tot over de grens hadden geduwd. In die zin is het de traagheid van de Europese en Amerikaanse democratie die ervoor zorgt dat deze oorlog lang duurt. Zo is het nu eenmaal. Dat is waarom Poetin geen democratie hanteert.”

Tsjetsjenië

Het vertrek van de Wagner-militie heeft volgens Bendo weinig impact op het terrein. De waarde van Wagner was in zijn ogen sterk overschat. Een mogelijk overlijden van de Tsjetsjeense sterke leider Ramzan Kadyrov zou volgens hem veel meer effect hebben, omdat dan voor Rusland een nieuw front kan ontstaan in Tsjetsjenië.

Bendo volgt het allemaal op de voet. Hij is het afgelopen anderhalf jaar maar één keer over en weer naar België gekomen en spreekt vol lof over de Oekraïners. Binnenkort zal hij ook niet meer in het vreemdelingenlegioen zitten. Zijn eenheid met voornamelijk Fransen zal opgaan in een gewoon bataljon van het Oekraïense leger. Dan zou hij ook met beter materiaal kunnen vechten. Toch voelt hij zich meer een Belgisch dan een Oekraïens nationalist.

“Ik hou van België”, zegt Bendo. “Ik mis de Ardennen. Ik mis Vlaanderen en de Noordzee. Dat is mijn land. Het is voor België dat ik dit doe, zodat België in vrede kan leven.”

Voelt zo’n verstandig man als Bendo zich in die loopgracht dan nooit een pion in een geopolitiek spel dat ver boven zijn hoofd wordt gespeeld? “Natuurlijk, zo is het. De wereld is een schaakspel dat internationale leiders spelen en wij, de soldaten, zijn maar pionnen.”