Katholieke Kerk moet zich verantwoorden voor bijhouden van namen ontdoopten
De Belgische Katholieke Kerk moet zich voor een geschillenkamer van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) verantwoorden voor het bewaren van namen en gegevens van ontdoopten. Dat bevestigt de GBA aan VRT NWS. Er woedt een hevige discussie of het niet-schrappen van ontdoopten uit het doopregister wel in lijn is met de Europese GDPR-wetgeving die persoonlijke gegevens beschermt.
Overtreedt de Katholieke Kerk de Europese wetgeving ter bescherming van privégegevens (de zogenaamde GDPR-wetgeving, red.) door het bijhouden van namen van mensen die zich lieten ontdopen? Over die vraag buigt de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) zich de komende weken in een geschillenkamer nadat er enkele klachten van ontdoopten binnen kwamen, zo verneemt VRT NWS.
Wat is de Geschillenkamer?
De GBA heeft een eigen Geschillenkamer waarin het handhavend kan optreden bij klachten omtrent privacy en gegevensbewaring. Zo kan de kamer bijvoorbeeld administratieve boetes opleggen. Het gaat om een orgaan van de autoriteit zelf en het behoort dus niet tot de rechterlijke macht.Â
De Geschillenkamer treedt in werking wanneer de GBA klachten ontvangt en deze op eigen initiatief gaat onderzoeken. In de kamer zetelen onder andere zes externe experten. Meer info vind je hier.
Bijschrift niet voldoende
De discussie rond ontdoping laaide recent weer op na de eerste afleveringen van de VRT-docureeks "Godvergeten". Daarin getuigen slachtoffers en familie over het jarenlange seksueel misbruik binnen de Kerk. Heel wat mensen namen na het zien van de eerste uitzendingen de beslissing om zich te laten ontdopen.
Het aartsbisdom zelf beweert dat "ontdopen" volgens de geloofsleer niet mogelijk is. "Een toegediend sacrament kan niet ongedaan gemaakt worden", klinkt het. Wel zegt de Kerk dat het een notitie in het doopregister zet. Volgens onze informatie noteert een priester "uit de kerkgemeenschap getreden" achter de naam van een ontdoopte.
Maar dat is voor sommige mensen niet voldoende. In een opiniestuk in De Standaard hekelt plastisch kunstenaar en voormalig woordvoerder van het Europees Parlement Jan De Zutter de praktijk van het bisdom om enkel een nota toe te voegen. Volgens hem overtreedt de Kerk de Europese databeschermingsregelgeving (GDPR) die stelt dat organisaties niet zomaar data en gegevens mogen bijhouden van mensen die expliciet wensen vergeten te worden.Â
Ook Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) schaart zich achter de oproep van De Zutter. Zij diende onlangs bij de Europese Commissie een vraag om meer duidelijkheid in. "Op deze manier zou de Kerk actief herintredingscampagnes kunnen voeren bij mensen die uit de gemeenschap zijn gestapt", zegt ze. "Iedereen heeft het recht vergeten te worden."
Niet-gecentraliseerd of digitaal
Het aartsbisdom zelf is op dit moment erg schaars met concrete informatie. Het wil naar eigen zeggen pas dieper op de zaak ingaan wanneer de volledige reeks van "Godvergeten" is uitgezonden. Vandaag staat de laatste aflevering gepland. Volgens aartsbisdomwoordvoerder Geert De Kerpel is de praktijk wel degelijk afgetoetst met GDPR-specialisten en heeft het bisdom, in lijn met die regelgeving, ook een eigen data protection officer in dienst.
De GDPR-wetgeving is ook van toepassing op fysieke documenten en met wat ik weet, heeft de Kerk zich daar ook aan te houden
Data worden volgens het bisdom ook niet digitaal of gecentraliseerd bijgehouden. "Het doopregister is een boek dat per parochie wordt bewaard en waarin namen en data handmatig worden ingeschreven", zegt De Kerpel. "Wanneer iemand zich laat ontdopen, brengen wij de betreffende parochie op de hoogte en wordt een bijschrift voorzien." Het boek is volgens de Kerk ook enkel inkijkbaar op aanvraag van ont- of gedoopten van de desbetreffende parochie.
"Vernietiging van historisch document"
Namen worden niet geschrapt of uitgewist, zo horen we. Dat zou volgens de Kerk neerkomen op het "vernietigen" van een "historisch" document. "Dat is een wel erg creatieve oplossing", zegt Bart Van Buitenen, GDPR-specialist en docent privacy en security aan de Thomas More Hogeschool. "De GDPR-wetgeving is namelijk ook van toepassing op fysieke documenten en met wat ik weet, heeft de Kerk zich daar ook aan te houden."Â
Kathleen Van Brempt noemt de redenering van de Kerk "onzin". "Het is perfect mogelijk om met een zwarte stift of een tipp-ex namen uit te wissen zonder de rest van het document te beschadigen", zegt ze. "Het bisdom zoekt uitvluchten." Van Brempt verwijst net als De Zutter naar de zaak-Jehovan Todistajat. Daarin legde het Europese Hof van Justitie na een klacht uit Finland huis-aan-huis-dataverzameling door Getuigen van Jehova aan banden.Â
De Kerk zoekt uitvluchten
De discussie is voor Magali Feys, advocate gespecialiseerd in databescherming, in elk geval niet zwart of wit. "Dit is eigenlijk een ethisch debat waarin zowel de Kerk als de ontdoopten zich op hun rechten beroepen. Hoewel het om een Europese wetgeving gaat, zal die in elk land anders worden opgevat. Ik denk dat in landen waarin religie en het geloof nog sterker staan de Kerk sneller gelijk zal krijgen."
Feys kan niet voorspellen hoe deze zaak zal eindigen, maar "gelet op de huidige context en hoe de Kerk in de media komt, is het misschien beter dat ze gewoon namen schrappen", denkt ze.
De Gegevensbeschermingsautoriteit zelf wenst juridisch of technisch niet verder in te gaan op de zaak tot het conflict door zijn geschillenkamer is behandeld. De GBA kan in navolging daarvan het bisdom een verplichting tot verwijdering van data of geldboetes opleggen. Daarover komt binnen enkele weken meer duidelijkheid.
Verdere reactie Kerk
Het Belgisch aartsbisdom verwijst in een verdere reactie naar een pagina op Kerknet.be waarop Bruno Spriet, de data protection officer die door de bisschoppenconferentie is aangeduid, beargumenteert waarom het doopregister wel degelijk aan de Europese wetgeving voldoet.
De Kerk verwijst ook naar een zaak in Ierland waarin de aartsbisschop van de data protection commission gelijk kreeg in dezelfde discussie.