Ook na de energiecrisis laten de meeste Vlaamse gemeenten de lichten (gedeeltelijk) uit: ook in jouw gemeente?

Toen de energieprijzen bijna een jaar geleden door het dak schoten, stonden ook lokale gemeentebesturen voor een lastige opgave: in besparingsmodus gaan of niet? Van de 300 steden en gemeenten kozen uiteindelijk 227 voor die eerste optie. Een jaar later houden nog steeds 193 onder hen aan dat beleid vast, zo blijkt uit een bevraging van ons actuaprogramma "Terzake".

Slechts een minderheid, zo'n 34 gemeenten en steden, heeft de klok volledig of gedeeltelijk teruggedraaid naar het verlichtingsbeleid van voor de crisis. In 73 gevallen werd er nooit een aangepaste regeling doorgevoerd.

Veel steden en gemeenten, 221 van de 300 ondervraagden, geven aan dat hun beleid gewijzigd werd door de hoge energieprijzen.

De meeste gemeenten die een aangepaste regeling aanhouden, kiezen er ook voor om lichten enkel op bepaalde tijdstippen te doven. Vaak gaat het dan om momenten waarop er minder mensen op de baan zijn. Op onderstaande kaart vind je het lichtbeleid per gemeente en in sommige gevallen een korte motivatie waarom voor die regeling werd gekozen. Merk ook op dat in sommige gemeenten er nog een evaluatie van het beleid moet gebeuren en de situatie dus nog kan wijzigen.

Deze kaart is gebaseerd op informatie die we tot 6 september hebben verzameld. Voor de meest recente info, richt u zich dus best tot uw lokale bestuur.

Het doven van lichten na een bepaald tijdstip, kan de gemeentekas dan misschien wat sparen, maar veroorzaakt soms ook een verhoogd onveiligheidsgevoel. Dat stelde "Terzake" bijvoorbeeld vast in het West-Vlaamse Rollegem, een deelgemeente van Kortrijk die tussen oktober en april 590.000 euro op verlichting bespaarde.

"Het licht is uitgegaan en dan zijn de problemen begonnen", zegt frituuruitbater Hannes Catanzaro die sinds de invoering van de maatregel al vier keer slachtoffer was van inbraak en poging tot inbraak in zijn zaak. Hij toont ook een rond punt zonder verlichting waar op korte tijd al twee voertuigen 's nachts op inreden. "Ik probeer mijn vriendin gerust te stellen, maar wat ze niet weet is dat ik zelf ook heel bang ben", zegt hij.

De meeste gemeenten die niet voor een aanpassing kozen, motiveren dat dan ook met een keuze voor de veiligheid, zowel op verkeersvlak als op sociaal niveau. In andere gevallen waren gemeentes al jaren bezig met het aanpassen naar duurzamere LED-verlichting en was er dus geen wijziging van het beleid nodig. 

Dat is ook het beleid waar Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters (Open VLD) toe oproept. "Doven waar het kan, verlichten waar het moet", klinkt het. "Goed verlichte wegen dragen bij tot meer verkeersveiligheid", zegt ze.

Peeters hoopt dan ook dat nog meer steden en gemeenten hun besparingsbeleid terugdraaien en samen met het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) inzetten op het "verledden" van Vlaanderen. LED-verlichting is goedkoper in verbruik en kan in tegenstelling tot de klassieke straatverlichting ook gedimd of aangezet worden naargelang de situatie. Op gewestwegen en autosnelwegen worden lichten nu al vervangen.

Toch heeft de besparingsmaatregel ook een ander effect. In de periode oktober 2022 tot april 2023 tekende Vlaanderen het laagste cijfer in lichtvervuiling op in een decennium. Lichtvervuiling is de verhoogde helderheid van een nachtelijke omgeving door het gebruik van (te veel) kunstlicht. Daardoor kan bijvoorbeeld de habitat van nachtdieren (denk aan uilen of vleermuizen) verstoord geraken, kunnen sommige mensen slaaphinder ondervinden en kunnen we over het algemeen heldere sterrenhemels niet goed meer waarnemen. 

Op onderstaande kaart kan je het verschil in lichtvervuiling tussen de periode 2020-2021 en 2022-2023 bekijken. Vooral in plattelandsregio's is een contrast te merken. Ondanks de maatregelen blijft Vlaanderen op Europees vlak wel nog altijd een van de meest verlichte regio's. Dat komt voornamelijk door ons zeer dichte en vaak goed verlichte wegennetwerk. Het verlichtingsbeleid op snelwegen valt onder gewestelijke bevoegdheid.