Op drie hoeken van het kruispunt van de Frankrijklei met de Mechelsesteenweg in Antwerpen staan groepjes mensen fietsers en steppers te tellen. Het zijn mensen die beroepshalve voor bijvoorbeeld de stad Antwerpen of het Vlaams Gewest de plannen tekenen voor straten en pleinen. Daarbij observeren ze ook het gedrag van deze weggebruikers en kijken ze naar mogelijke conflicten.

Het studiebureau Copenhagenize begeleidt hen daar in. Dit bureau is ontstaan in de Deense hoofdstad Kopenhagen en is opgericht door de fietsgoeroe Mikael Colville-Andersen. Hij zette antropologen in om het gedrag van fietsers te bestuderen en daaruit conclusies te trekken rond de inrichting van fietspaden. In plaats van boetes te geven, is het volgens Colville-Andersen beter om de infrastructuur aan te passen aan het gedrag.

Workshops

De mensen van Copenhagenize zijn uitgenodigd door Fietsberaad Vlaanderen, het kenniscentrum voor fietsbeleid. In de Vlaamse provinciehoofdsteden worden deze week workshops georganiseerd. Het was dinsdag de beurt aan Antwerpen.

“We willen mensen die professioneel bezig zijn met het inrichten van fietspaden en straten bewust maken van het belang van het observeren van het gedrag van fietsers”, zegt Wout Baert van Fietsberaad Vlaanderen. “Het is belangrijk om te begrijpen waarom mensen zich soms niet aan de regels houden. Uit onderzoeken blijkt dat 93% van de fietsers zich mooi aan de verkeersregels houdt. 6% wijkt er al eens van af omdat de situatie onveiliger of onlogisch aanvoelt. Uiteindelijk is er slechts een klein percentage dat zich niet aan de regels houdt.”

Volgens de mensen van Copenhagenize worden te veel fietspaden daadwerkelijk aangelegd zonder eerst stil te staan bij het gedrag van de fietsers.

“Het gevolg is dat een kruispunt wordt ingericht waarin alle functies zijn opgenomen, maar waar onder meer fietsers niet weten wat ze nu juist moeten doen”, zegt McCleery van Copenhagenize. “Ze trekken dan hun plan en riskeren een boete. Het zou dus beter zijn om al bij de start rekening te houden met dat gedrag.”

Dubbelrichtingfietspad

Op het kruispunt aan de voormalige Nationale Bank in Antwerpen ziet McCleery al een knelpunt. Dubbelrichtingfietspaden hadden hun nut 10 à 15 jaar geleden. “Alleen stijgt het aantal conflicten op deze fietspaden als ze druk worden gebruikt”, aldus McCleery. “Fietsers die vanuit de Mechelsesteenweg de Frankrijklei op draaien, staan er niet bij stil dat ze achter de hoek met tegenliggers worden geconfronteerd. Vanuit Copenhagenize promoten we geen dubbelrichtingfietspaden.”

Bij Copenhagenize zien ze bij de steden waar ze al actief waren drie fouten geregeld terug komen. Een nieuw fietspad trekt meer fietsers aan.

“Het gevolg is dat een nieuw fietspad al snel te smal is voor het aantal fietsers”, vervolgt McCleery. “Te veel functies worden in een te kleine ruimte gepropt. Dit gaat dan ten kosten van de leesbaarheid voor de fietser. Tenslotte zijn de verkeerslichten slecht afgesteld met als gevolg dat fietsers te lang moeten wachten. Het gedrag van een fietser is simpel, die wil snel en eenvoudig op zijn/haar bestemming geraken.”

Camera’s

Bij Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) wordt bij het uittekenen van een straat of kruispunt al gewerkt met observaties. Dat gebeurt niet alleen naar aanleiding van een ongeval, maar ook bij die punten waar er mogelijk problemen zijn met verkeersveiligheid.

“We gaan met onze eigen ogen kijken”, zegt AWV-woordvoerder Katrien Kiekens. “Met camera’s en zelfs drones proberen we een beeld te krijgen van hoe mensen zich verplaatsen en kijken we aan de hand van de ontwerprichtlijnen of er aanpassingen nodig zijn. In Antwerpen beantwoordt 58% van onze gewestwegen aan die richtlijnen. Met nieuwe richtlijnen willen we dit percentage optrekken.”