Noor Jon Fosse krijgt Nobelprijs Literatuur 2023
De Nobelprijs Literatuur is dit jaar toegekend aan de Noor Jon Fosse. Dat heeft de Zweedse Academie in Stockholm bekendgemaakt. Jon Fosse publiceerde talrijke romans en theaterstukken, die ook bij ons worden uitgevoerd. Acteur Damiaan De Schrijver van theater Stan reageert opgetogen: "Fosse is een meester in het leggen van stiltes en bereikt met juist gekozen woorden een maximaal effect."
De 64-jarige Noorse schrijver krijgt de prijs voor "zijn vernieuwende toneelstukken en proza die een stem geven aan het onuitspreekbare", luidt het op de website van het Nobelcomité.
"Ik ben overweldigd en dankbaar", aldus Fosse in een persbericht. "Ik beschouw dit als een prijs voor literatuur die vooral literatuur wil zijn, zonder enige andere overweging."
BEKIJK - "De uitreiking van de prijs vertaalt zich onmiddellijk in hogere leencijfers", klinkt het in de Permeke Bibliotheek in Antwerpen:
Nynorsk
Fosse, geboren op 29 september 1959 in Haugesund, Noorwegen, is een veelzijdige schrijver die niet gemakkelijk toegankelijk is voor het grote publiek. Toch is hij een van de levende auteurs wiens toneelstukken het meest worden opgevoerd in Europa.
Zijn immense oeuvre, geschreven in de kleinere Noorse standaardtaal Nynorsk en in verschillende genres, bestaat uit een rijke waaier aan toneelstukken, romans, poëziebundels, essays, kinderboeken en vertalingen.
Hij verscheen als toneelschrijver op de Europese scène met zijn toneelstuk "Someone is going to come" ("Er gaat iemand komen"). Zijn roman "Boathouse" (1989) kreeg lovende kritieken.
BEKIJK - Secretaris Zweedse Academie: "Niet elke winnaar gelooft me wanneer ik ze bel" :
"Hij reed door het platteland toen hij het hoorde"
Toen Fosse het nieuws hoorde, "reed hij door het platteland, richting de fjord ten noorden van Bergen in Noorwegen", zei Mats Malm, permanent secretaris van de Zweedse Academie, na de bekendmaking.
"We hadden de gelegenheid om te praten over praktische zaken en de week van de Nobelprijsuitreiking in december", voegde hij eraan toe.
Zijn werk, vergelijkbaar met dat van Samuel Beckett, deelt de pessimistische visie van zijn voorgangers, volgens de biografie van Fosse die door de Academie is gepubliceerd. Maar er zit ook veel warmte en humor in zijn werk.
"Zijn naam stond op alle lijstjes"
"Het was een verwachte naam, hij stond op alle lijstjes", zegt cultuurjournalist Kristien Bonneure.
"Zijn werk is in meer dan vijftig talen vertaald; hij heeft ook al veel andere prijzen gekregen." Zijn grootste werk is de romancyclus "Septologie", in drie delen uitgegeven, "De andere naam", "Ik is een ander" en "Een nieuwe naam".
"Jon Fosse is vooral bekend van zijn toneelstukken die over de hele wereld worden opgevoerd. Ook bij ons met bijvoorbeeld regisseur Ivo Van Hove, die "Nooit van elkaar" op de planken bracht. Theater STAN speelde onder meer "Wat/nu" (2016), "Eg er vinden, ik ben de wind" (2018) en "Rambuku" (2021). Momenteel slaat STAN de handen ineen met Maatschappij Discordia voor "Warm"."
Vreugdedansen en tranen; ik wist dat het zou gebeuren
Acteur Damiaan De Schrijver van toneelspelersgezelschap STAN reageert opgetogen op het nieuws van de Nobelprijs met "vreugdedansen en bijna tranen. Het hing in de lucht; ik wist dat het zou gebeuren en het is bijna alsof een vriend de Nobelprijs krijgt." Nog maar enkele weken geleden ontmoette De Schrijver Jon Fosse in Noorwegen.
BELUISTER - Acteur Damiaan De Schrijver reageert dolenthousiast op de Nobelprijs voor Fosse:
Acteur Damiaan De Schrijver: "De Nobelprijs voor Jon Fosse heeft me zo geraakt"
Jon Fosse is een "meester in het leggen van stiltes," zegt Damiaan De Schrijver bewonderend. "Hij kan met heel weinig juist gekozen woorden en korte zinnen een maximaal effect sorteren. Dat raakt mijn ziel zo hard. Het gaat over stilte, maar ook over "hier". Waren we hier al? Moeten we hier zijn? Al diegenen die gestorven zijn, zijn die nog bij ons? Wat doen we hier en waarom? Het heeft zulke diepe metafysische kanten dat je niet onberoerd kunt blijven."
Bekijk - "Jon Fosse is bijzonder productief"
Toeval of niet, op 10 oktober brengt uitgeverij Oevers met "Een schitterend wit" een nieuwe novelle van Fosse uit. Dat is een "krachtig verhaal over een tocht op de grens tussen leven en dood". Marianne Molenaar heeft het boek uit het Noors vertaald.
Jon Fosse is de vierde Noorse schrijver die de Nobelprijs wint, na Bjørnstjerne Bjørnson in 1903, Knut Hamsun in 1920 en Sigrid Undset in 1928. Tussen haakjes: de beroemdste Noorse toneelschrijver Henrik Ibsen heeft de onderscheiding nooit gekregen.
De Noorse eerste minister Jonas Gahr Støre noemt de Nobelprijs voor Jon Fosse "een grote erkenning van een uitmuntend schrijverschap, dat mensen over de hele wereld raakt. Heel Noorwegen is trots vandaag."