Geen grote doorbraak en nauwelijks terreinwinst: is het Oekraïense tegenoffensief mislukt?

Het optimisme over het Oekraïense lenteoffensief is stilaan gekeerd. De afgelopen maand alleen al heeft Oekraïne de ene na de andere tegenslag te verduren gekregen. Zo was er die ruzie over de graandeal met de anders zo trouwe bondgenoot Polen die daardoor geen wapens meer zal leveren.

Er waren de verkiezingsresultaten in Slovakije waar de pro-Russische oud-premier Robert Fico de verkiezingen heeft gewonnen. Fico zou een bondgenoot kunnen worden van de Hongaarse premier Viktor Orbán om de Europese steun voor Oekraïne af te bouwen.

Vandaag komt het nieuws dat de westerse legers bijna door hun wapenvoorraden heen zitten en amper nog munitie hebben om aan Oekraïne te geven. Volgens admiraal Rob Bauer, voorzitter van het militair comité bij de NAVO, is de "bodem van het vat" in zicht.

En dan hebben we het nog niet over de situatie op het terrein zelf gehad. Die is niet zo rooskleurig.

"We zijn stilaan op een punt gekomen dat we moeten vaststellen dat het lenteoffensief gefaald is", zegt Jens Franssen, defensiespecialist bij VRT NWS. "De strategische doelstelling was om het Russische front van zo'n 1.000 kilometer doormidden te knippen. En een herovering van de Krim. Beiden zijn mislukt."

Luitenant-kolonel Tom Simoens, docent aan de Koninklijke Militaire School (KMS), vindt het nog wat te vroeg om van een mislukking te spreken, maar is verre van optimistisch.

"Het offensief is intussen vier maanden bezig en we zien steeds minder terreinwinst", zegt hij in onze podcast "Het kwartier". "Op twee plaatsen probeert Oekraïne nog door te stoten. Het gaat heel traag en moeizaam. Het offensief is aan het doodbloeden. Ik had verwacht dat ze verder zouden zijn geraakt."

Op voorhand waren de verwachtingen torenhoog. "Het Oekraïense offensief had het potentieel om het conflict militair te beslechten, maar dat is niet gebeurd", zegt Simoens. "Oekraïne heeft enkele honderden kilometer heroverd. Peanuts van wat de bedoeling was. Ik zie op dit ogenblik noch Oekraïne noch Rusland in staat om definitief door te breken."

Vergelijk de situatie aan het front tussen januari en nu:

Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes? "Je kunt je wel optrekken aan de campagne bij de Krim", zegt Simoens. "Daar zijn luchtdoelsystemen en schepen in de droogdokken uitgeschakeld. Er was ook de aanval op het hoofdkwartier van de Russische Zwarte Zeevloot. Dat is wel een mooie campagne om je aan op te trekken."

Tegelijk is Oekraïne erin geslaagd om een soort corridor voor vrachtschepen uit te werken door via de territoriale wateren van de buurlanden te werken. "Ondanks het opblazen van de graandeal en de aanvallen op de infrastructuur, herneemt de scheepvaart voorzichtig. Er zijn dus wel lichtpuntjes, maar het grondoffensief loopt vast. Zeker nu in november het regenseizoen gaat beginnen."

Nu er nauwelijks nog beweging is aan het front, dreigt het conflict jarenlang te bevriezen langs de huidige frontlijn. "De tijd speelt in het voordeel van Rusland", zegt Franssen. "Bij zo'n meerjarenoorlog geldt de wet van de sterkste en de grootste", zegt Simoens. "Zonder westerse hulp is de sterkste hier ongetwijfeld Rusland. Het land heeft een veel grotere bevolking en dus een veel groter rekruteringspotentieel."

"Tegelijk is in Rusland een door de staat geleide oorlogseconomie op gang getrokken", zegt Franssen. "In Europa en Amerika heb je dat nog niet." Simoens stipt daarbij aan dat het in een autocratisch land als Rusland makkelijker is om de industrie om te schakelen in een oorlogsindustrie. "Wij leven in het Westen in democratieën waar dat soort beslissingen langer duren. Bovendien zijn we niet rechtstreeks bij het conflict betrokken."

Nochtans staat of valt het succes van Oekraïne op het slagveld met de bereidwilligheid van het Westen. "Oekraïne hangt aan het westerse infuus, maar tegelijk reageren we zes maanden tot een jaar te laat", zegt Simoens scherp. "Als Oekraïne nu de voor volgend jaar beloofde hulp zou krijgen, hadden ze al veel meer bereikt. Voor een stuk is dat uit angst voor escalatie, maar dat betekent ook dat we steeds te laat komen."

Hoe goed liggen de kaarten op lange termijn? Kan Oekraïne dit conflict eigenlijk wel winnen? "Het is nog mogelijk, maar dan moet het Westen echt wel wakker worden", zegt Simoens. "We moeten beseffen dat we er niet komen met halve of laattijdige maatregelen. We mogen niet vergeten dat dit voor Oekraïne een existentiële crisis is. Dit gaat niet om wat grondgebied."

De gevolgen van een Oekraïens verlies kunnen volgens Simoens dan ook verregaand zijn. "Mogelijk zelfs in de vorm van een nieuw conflict met Rusland, bijvoorbeeld over de Baltische staten die wel lid zijn van de EU en de NAVO", zegt hij. Tegelijk creëert het ook gezichtsverlies. "Landen in het zuiden zullen voor toekomstige samenwerkingen misschien eerder China of zelfs Rusland verkiezen."