Wie wint de Nobelprijs voor de Vrede? Een overzicht van de kanshebbers

Het is weer zover: vandaag kondigt het Nobelcomité aan wie de Nobelprijs voor de Vrede in de wacht sleept. Dat is de enige Nobelprijs die niet in Zweden, maar in Noorwegen wordt uitgereikt. Het comité maakt elk jaar in oktober de winnaar(s) bekend. De officiële uitreiking volgt op 10 december, de verjaardag van de wetenschapper en uitvinder Alfred Nobel naar wie de prijs is vernoemd.    

Elk jaar publiceert Henrik Urdal als directeur van het Instituut voor Vredesonderzoek in Oslo een "shortlist" met kandidaten die naar zijn mening de grootste kans maken om te winnen.

De Iraanse activiste Narges Mohammadi strijdt vanuit Iran voor meer gendergelijkheid. Ze staat aan het hoofd van het Defender of Human Rights Center, samen met laureaat van de Nobelprijs voor de Vrede Shirin Ebadi. Met die organisatie zet Mohammadi zich in voor meer vrouwenrechten en voor de afschaffing van de doodstraf in haar land. 

Momenteel zit Mohammadi opgesloten in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran, waar ook onze landgenoot Olivier Vandecasteele vastzat. Ook de Iraans-Zweedse professor Ahmadreza Djalali, die de Vrije Universiteit Brussel vrij probeert te krijgen, zit nog steeds in die gevangenis opgesloten. Het Iraanse regime beschuldigt Mohammadi van "propaganda tegen de staat", omdat ze verhalen naar buiten bracht over de mishandeling en verkrachting van vrouwelijke gevangenen.

Mahbouba Seraj vecht op haar beurt voor meer vrouwenrechten in Afghanistan. Sinds de taliban opnieuw de macht overnam in het land hebben vrouwen steeds meer aan vrijheid moeten inboeten. Onder meer het recht om naar school te gaan of om te werken, is niet langer vanzelfsprekend.

In die moeilijke situatie zet Seraj zich in voor het sociaal welzijn van het Afghaanse volk. Haar acties richten zich op de gezondheid van kinderen, kwalitatief onderwijs en hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld. 

De Ecuadoriaan Juan Carlos Jintiach behoort tot de inheemse Shuar-stam uit het regenwoud. In theorie garandeert de Ecuadoriaanse grondwet gelijke rechten voor iedereen, maar de 14 inheemse stammen in het land zijn geregeld het slachtoffer van discriminatie. Ook mijnbouw en andere economische activiteiten op inheemse gronden zijn geen uitzondering.

Jintiach speelt een belangrijke rol bij de inspanningen om inheemse volkeren in Zuid- en Midden-Amerika een stem te geven. Hij is lid van verschillende groepen die strijden voor meer rechten. Daarnaast staat hij aan het hoofd van het Coördinatieorgaan voor de Inheemse Volkenorganisaties van het Amazonegebied (COICA), een federatie van inheemse stammen. Binnen zijn functie kreeg hij al heel wat internationale aandacht, onder meer tijdens een ontmoeting met de Britse koning Charles.

Aan de andere kant van de Stille Oceaan werkt de Filipijnse activiste Victoria Tauli-Corpuz. Binnen haar functie voor de Verenigde Naties houdt ze de wereldwijde mensenrechtensituatie van inheemse volkeren in de gaten. Daarnaast voert ze actie voor het klimaat, de bescherming van tropische wouden en vrouwenrechten.

Twee jaar geleden heeft het Myanmarese leger een staatsgreep gepleegd, kort na de verkiezingen van november 2020. Het leger, ook wel bekend als de junta, verklaarde dat de verkiezingen ongeldig waren en arresteerde verschillende politici, waaronder ook Nobelprijswinnaar en politica Aung San Suu Kyi.

Sinds de militaire coup verkeert het land in een moeilijke situatie. De economische malaise groeit, voedselonzekerheid heerst en de bevolking heeft amper toegang tot het internet. Pogingen van verzet tegen de junta worden bloedig neergeslagen. 

Toch legt niet iedereen zich zomaar bij de situatie neer. Kort na de coup reageerde Kyaw Moe Tun dat hij de acties van het Myanmarese leger veroordeelt. Als permanente vertegenwoordiger van Myanmar bij de Verenigde Naties vertegenwoordigt hij naar eigen zeggen niet de junta, maar zijn volk. De junta heeft meermaals geprobeerd hem af te zetten, maar dat werd door zowel de Verenigde Naties als door Moe Tun zelf geweigerd.

Ook de NUCC wil eigenlijk alle dictators wereldwijd zien verdwijnen, maar focust zich momenteel op het einde van het militaire leiderschap in Myanmar. De organisatie wil dat de junta het land teruggeeft aan het volk, dat voor een democratisch regime stemde. Ook de grondwet moet zo snel mogelijk in ere worden hersteld. 

Als vredesorgaan probeert het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een oplossing te zoeken voor gewelddadige conflicten. Via vredesconferenties en door middel van het internationaal recht probeert het Gerechtshof internationale disputen op te lossen. Goede banden tussen landen promoten staat centraal in het takenpakket.

Het Internationaal Gerechtshof mag niet worden verward met het Internationaal Strafhof, dat zich ook in Den Haag bevindt. Het Strafhof buigt zich over zaken rond misdaden tegen de mensheid, genocide en oorlogsmisdaden. Er zijn geen bronnen die aangeven dat het Strafhof genomineerd is voor de Nobelprijs.

Nu "fake news", misleidende propaganda en artificiële intelligentie het internet overspoelen, is betrouwbare informatie van cruciaal belang. Daarom is de Human Rights Data Analysis Group of HRDAG volgens Henrik Urdal een belangrijke kanshebber om de Nobelprijs in de wacht te slepen.

HRDAG documenteert en analyseert schendingen van mensenrechten over de hele wereld. Zo heeft de organisatie over de jaren heen een grote databank van mensenrechtenschendingen opgesteld.

In de Verenigde Staten werkt HRDAG samen met Innocence Project New Orleans om gevallen van politie-agressie in de staat Louisiana in kaart te brengen. Die laatste probeert ook onschuldige gevangenen vrij te krijgen. In Afrika volgt de organisatie dan weer de situaties in onder meer Tsjaad, Liberië en Sierra Leone op. In Liberië alleen al gaf het team een stem aan zo'n 17.000 slachtoffers van geweld. 

Bovengenoemde personen en organisaties zijn slechts enkele van de waslijst aan genomineerden. Volgens het comité in Oslo zijn er in totaal 305 genomineerden die kans maken om de felbegeerde prijs te winnen. Het gaat om 212 individuen en 93 organisaties die op een of andere manier vrede promoten. Wie dat allemaal precies zijn, blijft telkens 50 jaar lang geheim. 

Toch worden enkele namen genoemd die de meeste mensen bekend in de oren klinken. Zo is er sprake van een nominatie voor de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg, de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en de oprichter van WikiLeaks Julian Assange.