De vijf boeken van de week: Wallonië anders bekeken, het Chinese avontuur van Ferdinand Verbiest en nieuwbedachte woorden in het Nederlands  

Journalist Alain Gerlache hoopt met zijn boek “Het verhaal van Wallonië” (uitgeverij Ertsberg) een paar clichés over onze landgenoten de wereld uit te helpen. “Dé Waal en dé Vlaming bestaan niet en dat Walen lui zijn en Vlamingen harde werkers slaat dan ook nergens op”, vertelt hij in "De afspraak". Vanuit historisch perspectief probeert hij te verklaren waar deze clichés vandaan komen. 

De 19e eeuw was een gouden eeuw voor Wallonië. Alain Gerlache vergelijkt het zelfs met Silicon Valley, het huidige technologieparadijs in Californië. Maar toen de mijnen en de staalfabrieken dichtgingen, slaagde Wallonië er niet in om de reconversie te maken. Er volgde een absoluut dieptepunt met veel werkloosheid en klassenstrijd. “De uitbuiting van de arbeidsklasse heeft voor een groot wantrouwen gezorgd onder de bevolking tegenover ondernemingen, voornamelijk aan de linkerzijde.”

Dat weegt volgens Gerlache nog steeds zwaar door. "Kijk maar naar de Delhaize-situatie. De winkels zijn veel langer gesloten gebleven in Wallonië dan in Vlaanderen, terwijl dezelfde situatie heerste in de twee gewesten. De Walen zijn strijdvaardiger omdat het veel moeilijker is om in Brussel of Wallonië een andere job te vinden." 

Maar er zijn ook succesverhalen - Waals-Brabant vormt samen met Vlaams-Brabant de rijkste provincie van België - en er zijn sterke regionale verschillen binnen Wallonië, die ook vanuit historisch perspectief te verklaren zijn.

De 200e verjaardag van België komt eraan in 2030 en naast de economische, groeien ook de twee politieke landschappen steeds verder uit elkaar. “Ons gezamenlijk verleden zal gevierd worden, maar de vraag is of of we nog een gezamenlijke toekomst hebben ?”. Alain Gerlache benadrukt dat het economische herstel van Wallonië hoe dan ook van groot belang is. “Niet alleen om de splitsing van het land te voorkomen, maar vooral voor de Waalse bevolking zelf.” 

Er zijn zo van die voorwerpen of situaties waarvoor er geen kant-en-klaar Nederlands woord lijkt te bestaan. Voor die leemtes in de Nederlandse taal verzinnen Rick de Leeuw en Van Dale-hoofdredacteur Ruud Hendrickx al twee jaar nieuwe woorden, met inbreng van de Radio 1-luisteraars. Al die creatieve taalvondsten zijn nu verzameld en verklaard in het "Het grote ontbreekwoordenboek" (uitgeverij Pelckmans). 

"Hamerglas", "kapotverbeteren", "overouderen", ‘huicheljuichen’, "sopperen": nieuw bedachte woorden waarvan de trouwe luisteraars van het programma "Nieuwe Feiten" op Radio 1 ondertussen de betekenis kennen.  In het boek vind je welke suggesties zoal ingestuurd zijn.

Bijvoorbeeld "Fuck Elise", een uitdrukking die de herkenbare frustatie verwoordt als je aan de telefoon het wachtmuziekje "Für Elise" van Beethoven blijft horen. Volgens Ruud Hendrickx laat het niets aan de verbeelding over. "Het mag wat grofgebekt klinken, zolang het maar meteen duidelijk maakt wat voor een hel wachtmuziek kan zijn. Alleen "Fuck Elise" doet dat". Andere inzendingen waren onder andere "wacht-me-ziekje" en "eine-kleine-wacht-mu-ziek".

De rubriek "Het ontbreekwoord" loopt nog steeds, telkens op woensdag in "Nieuwe feiten" op Radio 1. Deze week werd er gezocht naar het woord voor het leeg of verdrietig gevoel nadat je een fenomenaal boek hebt uitgelezen. Meer dan 1000 taalliefhebbers deden een suggestie en "leeswee" kwam als ontbreekwoord uit de bus.

In "Het grote ontbreekwoordenboek" wordt de Nederlandse taal op een vrolijke manier verrijkt en lees je hoe je daar zelf een steentje aan kunt bijdragen. 

Midden 17e eeuw vertrekt Ferdinand Verbiest, afkomstig uit het West-Vlaamse Pittem, als zendeling naar het verre China. Hij schopt het tot hofastronoom, persoonlijke leraar en diplomaat in dienst van de Chinese keizer. In "Alles onder de hemel. Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China” (uitgeverij Pelckmans) reconstrueert VRT NWS-journaliste Veerle De Vos het verhaal van Verbiest en zijn collega-jezuïeten die zich toegang wisten te verschaffen tot het gesloten wereldrijk China in de 17e eeuw. 

Begin januari 1656 scheept Verbiest in voor een woelige overtocht  - piraten maken zich meester van het schip -   en de reis duurt anderhalf jaar. 

De sleutel waarmee de jezuïeten toegang krijgen tot de Verboden Stad in Peking is nieuwe wetenschappelijke kennis over de hemel en de aarde: wiskunde, natuurkunde, astronomie en geografie. "Er was wederzijds heel veel respect", vertelt De Vos in "De afspraak". 

Op maandag 9 oktober 2023 is het exact vier eeuwen geleden dat Ferdinand Verbiest werd geboren. Een heuglijk feit dat zowel in Pittem als in China wordt gevierd!

Historici Dimitri Roden, Stanislas Horvat,  Dirk Luyten en Elise Rezsöhazy schreven een boek over de 242 collaborateurs - mannen en vrouwen - die in België effectief voor collaboratie werden terechtgesteld tussen 1944 en 1950. "De laatste 242" (uitgeverij Lannoo) is gebaseerd op archieven van de militaire rechtbanken die nooit eerder toegankelijk waren en verschijnt gelijktijdig in het Frans. 

Meteen na de oorlog werden militaire rechtbanken opgericht om mensen te berechten die met de Duitse bezetter hadden samengewerkt, en om straatrepressie tegen te gaan. Er werden maar liefst 400.000 dossiers opgemaakt, waarvan er 55.000 voor de rechtbank verschenen. Uiteindelijk werden 1.250 personen ter dood veroordeeld. 242 mensen zijn effectief geëxcuteerd.

Volgens de auteurs zijn er heel wat misvattingen in het collectief geheugen geslopen en zijn bepaalde mythes heel hardnekkig. Een van de bekendste gevallen is de executie van August Borms, een symbooldossier voor de naoorlogse repressie.  

"Ik denk wel dat we mogen zeggen dat we een aantal dingen ontdekt hebben die nieuw en verhelderend zijn", vertelt Roden op Radio 1. "En dat je op basis van de dossiers die wij gezien hebben, een ander beeld krijgt". Met het boek hopen de auteurs de controverse rond deze terechtstellingen te kunnen stoppen. 

Volgens de historici verliep alles volgens de regels, van het proces tot de executie. Alle geëxecuteerden konden hoger beroep aantekenen, en er werd nauwlettend op toegezien dat de executies niet tot sensatie zouden leiden. Gaandeweg werden voor de uitvoering van de straf wel enkele wijzigingen doorgevoerd. Zo waren er bij de eerste terechtstellingen ook kinderen aanwezig, wat later niet meer mocht. 

De debuutroman "Mon mari" van Maud Ventura ging in Frankrijk al meer dan 100.000 keer over de toonbank.  Je kan de bestseller nu ook in het Nederlands lezen als "Mijn man" (uitgeverij Horizon).  

Volgens Christophe Vekeman is Maud Ventura een naam om te onthouden. Haar debuut is niet alleen "een meedogenloze, spannende thriller, maar vooral een filosofische roman die nietsontziend aan de slag gaat met een fenomeen of een concept dat ons allemaal voortdurend bezighoudt: de liefde, of althans de liefdesrelatie" vertelt hij op Klara. 

Als lezer kom je de naam van de vertelster niet te weten, net zo min als die van haar man waarmee ze al dertien jaar samen is. Niet nodig volgens haar want “mijn man heeft geen voornaam, hij is mijn man, hij is van mij”. Hij is voor haar de perfecte man op wie ze nog steeds verliefd is, maar haar verliefdheid bezorgt haar de nodige spanningen. "In feite vindt de vertelster zichzelf te oud voor de "rol van verliefde puber". Hartstocht en kinderen – ze hebben er twee – gaan niet samen, en de angst dat haar man haar zal verlaten is verpletterend", vertelt Vekeman. 

Elk samenzijn met haar man bereidt ze nauwgezet voor, ze test hem en wanneer hij een fout maakt - zoals haar hand niet lang genoeg vasthouden tijdens het televisiekijken - volgt een straf - zoals buitenechtelijke seks. De spanning bouwt zich dagelijks verder op en het onbehagen neemt toe. Het "gezin" noemt ze een toneelstuk met alle mogelijk vormen van bedrog en schone schijn.