Olie- en gasprijzen stijgen na conflict in Midden-Oosten: is de bezorgdheid over een nieuwe oliecrisis terecht?
Na de uitbarsting van geweld tussen de Palestijnse radicaal-islamitische beweging Hamas en Israël zijn de olie- en gasprijzen de hoogte in geschoten en dat voelen we op termijn ook aan de pomp. De angst voor een ware oliecrisis, net als exact 50 jaar geleden, lijkt hier en daar zelfs wat aan te wakkeren. Terecht? Energie-expert Thijs Van de Graaf (UGent) sust: "Dit is 1973 niet."
Een vat Amerikaanse WTI-olie is op het moment van schrijven meer dan 4 procent duurder. Hetzelfde geldt voor olie van de Noordzeesoort Brent. Een reactie op het geweld in het Midden-Oosten, nu de Palestijnse radicaal-islamitische beweging Hamas Israël heeft aangevallen en dat land keihard terugslaat?
Het zou in elk geval niet voor het eerst zijn dat de oliemarkten in een kramp schieten bij geopolitieke instabiliteit. Na de Russische invasie in Oekraïne klommen de olieprijzen zelfs tot boven de 120 dollar per vat, om in de loop van dit jaar terug te vallen naar 70 à 80 euro per vat. Nu is de prijs wat geklommen naar zo'n 86 à 87 euro per vat.
Nog geen extreme prijsschommelingen dus, maar, zo beaamt professor energiepolitiek Thijs Van de Graaf (UGent), "er heerst zenuwachtigheid". "Nochtans is er geen rechtstreekse impact van het geweld op de olieproductie, want die is er niet in dat gebied. Wel luidt de redenering op de oliemarkten dat Hamas banden heeft met Iran, dat wel olie produceert. Bovendien heerste de vrees dat het conflict ook andere landen in het Midden-Oosten zou besmetten."
Oliecrisis?
Die angst wordt nog versterkt omdat we exact 50 jaar geleden iets vergelijkbaars hebben meegemaakt. "De oliecrisis van 1973 is uitgebarsten na de Jom Kippoeroorlog. Arabische landen voerden toen een olieboycot in tegen de westerse landen die Israël hadden gesteund." Die oliecrisis van 1973 leidde tot een economische schok, omdat tal van sectoren van olie afhankelijk waren.
De olieprijzen waren al beginnen te stijgen na de aankondiging van de Saudi's om minder olie op te pompen
Ook nu spreken veel westerse landen hun steun uit aan Israël. "Maar de vergelijking met toen is helemaal niet aan de orde", vindt Van de Graaf. "De Jom Kippoeroorlog was een verrassingsaanval van enkele buurlanden (Syrië en Egypte, gesteund door andere Arabische landen, red.). Dat is hier niet het geval. Bottomline: dit is 1973 niet."
Van de Graaf wijst erop dat de olieprijzen eigenlijk al eerder aan het stijgen waren. "Dat had niks met geweld te maken, wel met de aankondiging van de Saudi's om minder olie op te pompen." Saudi-Arabië deed dat in juli, net met de bedoeling om de dalende olieprijs hoog genoeg te houden.
En aan de pomp?
Of we die hogere prijzen al aan de pomp voelen? "Daar zit altijd enige vertraging op", zegt Johan Mattart, voorzitter van de federatie van brandstofhandelaars Brafco. "Dat verklaart waarom we morgen net een vrij spectaculaire daling gaan zien van de benzineprijzen: toen die prijs werd berekend, was de markt aan het dalen."
Maar hoe sterker de olieprijzen stijgen, hoe sneller dat ook zal worden doorgerekend. "Ga er maar van uit dat deze week nog de prijzen aan de pomp opnieuw zullen stijgen", waarschuwt Mattart. "En ook voor mensen die nu huisbrandolie moeten bestellen voor de winter is de timing natuurlijk niet ideaal: ook die prijs staat momenteel vrij hoog."
Aardgas in opmars
Intussen kwam ook het bericht binnen dat ook de aardgasprijzen weer wat de hoogte in gaan. Op de toonaangevende Nederlandse termijnmarkt noteert aardgas aan meer dan 40 euro per megawattuur, ruim 6 procent hoger dan vorige vrijdag.
"Maar dat kan je nu nog niet wijten aan die olieprijs", zegt Van de Graaf. "Wel aan een technisch probleem in een gaspijpleiding in de Baltische Zee, tussen Finland en Estland." Omdat beide landen willen onderzoeken wat daar aan de hand is, is de leiding momenteel afgesloten.
Dat die gasprijs bokkensprongen maakt, mag je als een structureel fenomeen beschouwen
Sowieso zullen we eraan moeten wennen dat de aardgasprijzen wat instabieler zijn dan in de voorbije decennia, oppert Van de Graaf. "We zijn na de Russsiche invasie in Oekraïne massaal overgestapt van stabiel pijplijngas naar LNG-tankers die van overal ter wereld komen. De LNG-markt lijkt in dat opzicht meer op de oliemarkt. Dat die gasprijs bokkensprongen maakt, mag je dus als een structureel fenomeen beschouwen."
Om alles in perspectief te plaatsen: een gasprijs van een dikke 40 euro per megawattuur is nog altijd zeer draaglijk in vergelijking met een jaar geleden. Toen betaalde je ruim 140 euro (!) per megawattuur op de termijnmarkten.
Goud ook duurder
Sinds vanochtend ligt ook de goudprijs hoger dan vrijdag. Goud geldt traditioneel als een veilige haven voor beleggers in tijden van onrust. De goudprijs was al enkele weken aan het dalen, maar de vrees voor een escalerend conflict zorgt ervoor dat beleggers opnieuw voor goud beginnen te opteren.