Een op de twee Belgen voelt zich regelmatig ‘triest’ of ‘hopeloos’: ‘Als psycholoog ben ik meer verbaasd over de volle terrassen’

Volgens de Ipsos-bevraging heeft 48 procent van de Belgen zich het afgelopen jaar wel eens wekenlang triest of hopeloos gevoeld. Verbaast dat u?

Luyten: “Dat is een hoog cijfer, maar het lijkt me normaal dat mensen zich wel eens triest voelen. Daaraan voel je meteen dat die vraag niet uitblinkt in helderheid en mensen ze breed kunnen interpreteren. In een andere vraag stelt Ipsos vast dat 60 procent van de Belgen zich het afgelopen jaar wel eens zo gestresseerd voelde dat het een impact had op hun leven. Ik vind dat geen hoog cijfer, maar opnieuw is die vraag voor interpretatie vatbaar.

“Toch is het een interessante bevraging, bijvoorbeeld omdat ze het mogelijk maakt om dezelfde vragen te vergelijken tussen landen.”

Dan valt het op dat in Nederland maar 32 procent van de bevolking zich het afgelopen jaar wel eens wekenlang triest of hopeloos heeft gevoeld. Hoe kan dat?

“Het Belgische cijfer ligt duidelijk in lijn met de andere westerse landen, Nederland springt er hier uit. Dat is vreemd, want als je bijvoorbeeld kijkt naar onderzoeken over depressie, dan zie je dat de cijfers in Europese landen vergelijkbaar zijn.

“Relatief gesproken voelen mensen zich in westerse landen minder depressief of gestresseerd dan in landen met meer socio-economische problemen. In landen met meer ongelijkheid, voelen mensen zich minder goed.”

Wat zeggen andere onderzoeken over het mentale welzijn in België?

“Andere studies tonen aan dat Belgen best gelukkig zijn. Qua geluk en welbevinden scoren we rond de 7 of 8 op 10. Scandinavische landen doen het nog net iets beter. Kijken we naar de kans dat iemand klinisch depressief wordt of een angstproblematiek heeft met ernstige impact op zijn functioneren gedurende een paar maanden, dan is dat 20 à 25 procent, zeker bij vrouwen. Bij mannen ligt dat lager, maar daar ligt middelengebruik en problematisch gedrag dan weer hoger.”

U zegt dus dat vrouwen in België 1 kans op de 4 hebben op een ernstige psychologische problematiek? Dat is toch erg hoog?

“Het betekent vooral dat psychologische problemen normaal zijn. Het is eerder abnormaal dat je nooit eens kampt met ernstige stress of psychologische problemen. Zo’n dag als World Mental Health Day dient om dat te normaliseren. Het is normaal om niet elke dag op te staan met evenveel goesting om te werken. Het is normaal om even last te hebben van die relatiebreuk of de diagnose van ernstige ziekte bij uzelf, uw partner of uw kind.

“Mensen zijn veerkrachtig: ze kunnen veel tegenslagen tegenkomen, maar hebben ook de capaciteit om die te overwinnen. Dat vraagt tijd en hulp van anderen. Dat zien we ook in deze Ipsos-cijfers: jongeren kampen met meer psychologische problemen. Dat komt doordat ze nog minder ontwikkelde capaciteiten hebben om met problemen om te gaan en ook minder mogelijkheden hebben om op anderen beroep te doen. Ze zonderen zich af.”

We komen uit de coronacrisis en zijn beland in de oorlog in Oekraïne, de terreur en het geweld in Palestina en Israël, enzoverder. Heeft dat impact?

“Ja, het effect van grote rampen is dat er pessimisme of hopeloosheid komt in een populatie, en dat tast het welzijn aan. Het idee van te leven in een crisis met een onzekere toekomst heeft een demoraliserend effect. We hebben net een onderzoek gedaan over wat het betekent om jong te zijn en je ziet heel grote verschillen met vroeger.

“Jongeren zijn nu veel pessimistischer dan twintig jaar geleden. Ze denken dat ze nooit een eigen huis kunnen kopen of de job van hun dromen vinden, of zelfs dat er oorlog komt. Als psycholoog verbaas ik me vaker over de volle terrassen dan over depressieve gevoelens in de bevolking.”