Waarom houdt Egypte grens voor vluchtelingen uit Gaza dicht? "Ze willen geen groot, permanent vluchtelingenkamp"
De grensovergang tussen Egypte en Israël is gesloten, en het ziet er op dit moment niet naar uit dat Egypte vluchtelingen uit de Gazastrook wil opvangen. "Egypte wil beslist geen groot, permanent vluchtelingenkamp op zijn grondgebied", zegt Koert Debeuf, expert Midden-Oosten aan de VUB. "De regering wil helpen, maar niet de deur openzetten." Over de rol van Egypte als onderhandelaar in de oorlog tussen Israël en Hamas stelt hij zich ook vragen.
Het Israëlisch-Palestijnse conflict gaat in alle hevigheid door. Na de verrassingsaanval van de extremistische Palestijnse beweging Hamas zaterdag blijft Israël bombardementen uitvoeren op de Gazastrook. Aan de grens wordt alles in gereedheid gebracht voor een grootschalig offensief "om Hamas te vernietigen", zoals de Israëlische premier Benjamin Netanyahu het verwoordt.
Naast dat dreigende grondoffensief worden inwoners van de Gazastrook geconfronteerd met een nijpende humanitaire crisis. Ze zijn er afgesloten van voedsel, water en brandstof. Tienduizenden mensen zijn hun huizen ontvlucht, maar ze raken niet weg uit Gaza. De enige opties zijn Israël zelf en buurland Egypte. Maar de grens met Egypte is nu dicht en blijft ook dicht.
Tot voor het geweld losbarstte, was de grensovergang in Rafah open voor goederentransport en personenverkeer, maar dat werd door Egypte en Israël zeer strikt gecontroleerd. Uit veiligheidsoverwegingen, om wapensmokkel en militanten van Hamas tegen te houden. "De grens was dus beperkt open, maar ze nu openzetten voor vluchtelingen is een andere zaak", zegt Koert Debeuf, expert Midden-Oosten aan de VUB. Hij heeft ook 5 jaar in de Egyptische hoofdstad Caïro gewerkt en gewoond.
Egypte wil wel helpen, maar niet de deur openzetten.
"Miljoenen Palestijnen leven sinds 1948 in vluchtelingenkampen, in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever, maar ook in Syrië, Libanon en Jordanië. In Egypte is er geen Palestijns vluchtelingenkamp. Als Egypte nu duizenden vluchtelingen binnenlaat, willen zij nog wel terugkeren naar Gaza? Een openluchtgevangenis met weinig water, stroom en elektriciteit? Egypte wil beslist geen groot vluchtelingenkamp permanent op zijn grondgebied."
Al lijkt dat niet meteen de mening van de Egyptische bevolking. "Egypte wil liefst gewoon een rustige en stabiele grens hebben", zegt correspondent Joost Scheffers in Caïro. "Dat is het beleid van de overheid. Maar als je het aan de Egyptenaren hier vraagt, dan zullen de meesten wel zeggen dat Palestijnen hier mogen komen schuilen. Dat hardop zeggen of delen op sociale media, dat durven ze echter niet onder het huidige repressieve regime."
Egypte als onderhandelaar?
Op regeringsniveau is de verstandhouding tussen Egypte en Israël relatief goed, zegt Debeuf, al sinds de Camp David-vredesakkoorden in 1978-1979. Al was en is de bevolking het ook daar niet mee eens. "De Egyptische president Sadat, die de akkoorden van Camp David onderhandelde, werd vermoord", herinnert Debeuf. "De meerderheid voelt zich er niet gelukkig mee, maar de regering trekt een duidelijke lijn: er zijn veel redenen waarom we dat akkoord niet schenden."
Egypte vraagt wel om een humanitaire corridor te installeren, zodat de nodige levensmiddelen naar de inwoners van de Gazastrook kunnen, maar dat wordt geweigerd. "Men wil dus wel helpen, maar niet de deur openzetten", zegt Debeuf.
Welke rol kan Egypte spelen als onderhandelaar? Daarover heeft Debeuf zijn twijfels. "Na het volksprotest in Egypte in 2011 was Mohamed Morsi, een Moslimbroeder, een tijdje president. Hamas, dat zijn ook Moslimbroeders. Israël kon Morsi dus wel goed gebruiken. Maar vandaag worden de Moslimbroeders in Egypte vervolgd, en is Hamas eigenlijk óók de vijand. Dat maakt onderhandelen niet eenvoudiger."
Ook onder meer Qatar en Turkije hebben pogingen ondernomen om iets te bereiken, het is maar de vraag wie daar het meest succesvol zal zijn. "Het gaat er vooral over, wat wil Hamas, wat wil Israël? Zoiets kan niet van de ene op de andere dag geregeld worden."
Waarom opent Egypte zijn grenzen met Gaza niet?
Waarschuwingen genegeerd?
Na de verrassingsaanval van Hamas op Israël vorige zaterdag was er ook kritiek op de Israëlische inlichtingendiensten en het leger. Hoe kon het dat ze niet op de hoogte waren en niet voorbereid leken? Eerder van de week verklaarde een anonieme bron bij de Egyptische inlichtingendiensten aan het persagentschap AP dat Egypte Israël meermaals gewaarschuwd heeft dat er "iets groots" op til was vanuit de Gazastrook. Maar Israël zou die waarschuwingen genegeerd hebben.
Gisteren vergaderde de commissie Buitenlandse Zaken in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden achter gesloten deuren over de situatie in het Midden-Oosten. Achteraf verklaarde voorzitter Michael McCaul aan de pers dat Egypte Israël inderdaad drie dagen voor de aanval nog heeft gewaarschuwd. "Ik kan niet te diep ingaan op wat classified is, maar een waarschuwing is verstuurd. Ik denk dat de vraag is: op welk niveau."
Dat maakt de hele situatie nog onwaarschijnlijker, zegt Debeuf. "Ik maak daarvan dat de Israëlische inlichtingendiensten een zekere hoogmoed aan de dag hebben gelegd. Ons kan toch niks gebeuren. En die hoogmoed was zo groot dat zelfs Egyptische waarschuwingen tevergeefs waren. En dat is heel straf, om een Vlaams woord te gebruiken."