Polen naar de stembus na felle campagne: “Belangrijkste verkiezingen sinds 1989, toen einde kwam aan communisme”

Vandaag kunnen de Polen aangeven hoe ze willen dat de democratie in hun land evolueert, wat het juridische standpunt moet worden rond abortus en homorechten en hoe het verder moet met het buitenlands beleid. Dat laatste is niet onbelangrijk, want Polen wordt gezien als een van de nauwste bondgenoten van Oekraïne.

De verkiezingscampagne was buitengewoon fel. De conservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) lijkt voor de derde keer de grootste te worden, maar het wordt lastig om dit keer een absolute meerderheid te halen. De liberale Burgercoalitie (KO) van oud-premier en oud-voorzitter van de Europese Raad (Europees president) Donald Tusk is de grote uitdager van de populistische partij.

Premier Mateusz Morawiecki zou afhankelijk kunnen worden van de ultrarechtse Konfederacja om een regering te vormen. De Burgercoalitie (KO) zou dan weer naar een coalitie kunnen kijken met de linkse alliantie Lewica en de christelijk-conservatieve Derde Weg. Voorwaarde is dan wel dat de Derde Weg, als een fusie van twee partijen, erin slaagt om de horde van 8 procent te nemen die geldt voor dergelijke electorale allianties in Polen.

De campagne werd gekenmerkt door felle persoonlijke aanvallen tussen de twee kampen, die ver uit elkaar lijken te liggen. Tusk beschuldigt premier Mateusz Morawiecki onder meer van het uithollen van de rechtsstaat, waarover Warschau regelmatig overhoop ligt met de Europese Unie. Andersom beweren Morawiecki en zijn partij dat Tusk een marionet van de EU en Duitsland is en dat hij niet in het belang van de Poolse bevolking handelt.

Tusk organiseerde de afgelopen weken meerdere grote demonstraties tegen de regering. Twee weken terug waren daarbij ongeveer een miljoen mensen op de been in Warschau.

De verkiezingen staan ook deels in het teken van de relatie met Oekraïne. Polen geldt als een van de felste bondgenoten van Kyiv, maar de twee landen kregen het recent aan de stok over de import van Oekraïens graan. Warschau heeft dat tijdelijk verboden om de eigen landbouwsector te beschermen. PiS scoort doorgaans erg sterk op het platteland en lijkt dus voor zijn eigen kiezers op te willen komen.

Zondag wordt ook gestemd in meerdere referenda die de regering heeft uitgeschreven. Het gaat om vragen over het asielbeleid van de EU waar PiS het niet mee eens is en een mogelijk hek langs de grens met Belarus. Volgens critici zijn de referenda bedoeld om meer conservatieve kiezers naar de stembus te trekken.

Experts zeggen dat de verkiezingen niet volledig eerlijk zullen verlopen na acht jaar bestuur door Recht en Rechtvaardigheid. De partij kreeg immers meer controle over staatsinstellingen, waaronder rechtbanken, de media en het verkiezingsproces zelf.