De strijd tegen obesitas: ‘Al jaren maak ik me zorgen over het obesitasprobleem, maar ex-minister Maggie De Block was totaal niet geïnteresseerd in dit probleem’

Vijfduizend zwaar obese kinderen kunnen vanaf 1 december terecht in een van de 25 nieuwe obesitascentra. Ze krijgen een intensieve behandeling op maat, met hulp van diëtisten, kinderartsen, psychologen, kinesisten en maatschappelijk werkers.

Frank Vandenbroucke: “Het is een eerste stap om deze chronische ziekte beter aan te pakken. Jongeren met obesitas kampen vaak ook met fysieke, mentale en sociale problemen. De samenwerking tussen de verschillende zorgspecialisten moet leiden tot de best mogelijke behandeling. We betrekken ook de familieleden van de jongeren en laten hen niet meer los. Daarnaast zetten we in op vroegdetectie en preventie: kinderen tussen 2 en 18 jaar met overgewicht krijgen recht op tien terugbetaalde behandelingen bij de diëtist.”

Mieke Claes (N-VA-Kamerlid): “Ik heb veertien jaar als diëtiste gewerkt, in het ziekenhuis van Sint-Truiden. Al jaren maak ik me zorgen over de epidemie die over ons heen rolt, maar het besef bij de politiek komt rijkelijk laat. Men staat erbij en kijkt ernaar. Maggie De Block, de vorige minister van Volksgezondheid, was totaal niet geïnteresseerd in dit probleem. Ik ben blij dat Vandenbroucke nu wél iets doet, maar het is veel te weinig. Hij bestrijdt een uitslaande brand met een paar emmers water. Die obesitascentra voor zwaar obese kinderen zijn oké, maar veel kwetsbare mensen zullen daar niet raken. De minister moet de drempel nog verder verlagen. Een eerste consultatie bij een diëtist kost 75 euro, vervolgconsultaties 30 à 40 euro. Veel mensen kunnen dat niet betalen.”

Kinderen vanaf 2 jaar krijgen toch recht op tien terugbetaalde behandelingen bij een diëtist?

Claes: “Ja, op voorwaarde dat hun BMI boven een bepaalde grens ligt, en ze dus al overgewicht hebben. Waarom focust de minister alleen op jongeren voor wie het al te laat is? Als uw dochter een normaal gewicht heeft, maar te veel frisdrank drinkt en fastfood eet, zou u met haar óók tegen zo’n verlaagd tarief naar de diëtist moeten kunnen gaan. Volwassenen hebben jammer genoeg géén recht op terugbetaling, tenzij ze diabetes of nierproblemen hebben.”

An Vandeputte is directeur van Eetexpert.be, het kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen. Zij houdt niet van een eenzijdige focus op obesitas.

An Vandeputte: “Het is goed dat we kinderen met ernstige obesitas intensief behandelen, maar er is ook nood aan een traject dat veel vroeger begint. Dat moet niet zozeer focussen op overgewicht, maar op een gezonde levensstijl: voldoende slapen, niet te lang stilzitten, gezond eten en kinderen leren om tevreden te zijn met hun lichaam. Ook de communicatie moet minder stigmatiserend. Tijdens de coronacrisis werd sterk gefocust op het hoge aantal zwaarlijvigen die op de afdeling intensieve zorg lagen. ‘Eet gezond en sport voldoende, anders word je dik en ziek’, was de boodschap.”

Wat is daar mis mee?

Vandeputte: “Het gevolg daarvan hebben wij in ons centrum gezien: een verdubbeling van het aantal jongeren met een eetstoornis. Als je suikers, vetten en calorieën gaat demoniseren, krijg je een overreactie bij sommige jongeren, die ze totaal uit hun voedingspatroon willen bannen. Uit onderzoek blijkt dat een derde van de Vlamingen met een gezond gewicht een óngezonde levensstijl heeft. Daar valt dus ook winst te boeken, in plaats van louter te focussen op overgewicht.”

Meneer Mullie, u waarschuwt al jaren voor de gezondheidsrisico’s en -kosten van obesitas. Wat vindt u van het plan van Vandenbroucke?

Patrick Mullie (voedingsexpert VUB): “Het is een dure en foute investering, want de meeste obesitasbehandelingen falen. En als mensen grátis begeleiding krijgen, is hun motivatie nog lager. De minister zou beter de oorzaken van obesitas aanpakken door gezonde voeding goedkoper te maken, en ongezonde voeding duurder. Wij besteden in België jaarlijks miljarden aan snacks en frisdranken. Belast die tegen 20 procent en je hebt meteen een mooi budget waarmee je gezondheidscoaches naar de scholen kunt sturen. Uit onderzoek blijkt dat zo’n suikertaks minstens 20 procent moet bedragen om effect te hebben. De minitaks van een paar cent op blikjes frisdrank die Maggie De Block jaren geleden invoerde, diende alleen om de begroting te spekken.”

Vandenbroucke pleit voor 0 procent btw op groenten en fruit, maar een suikertaks van 20 procent ziet geen enkele partij zitten, vanwege de steeds duurdere winkelkar.

Mullie: “Ondertussen zit je wel met 115.000 obese kinderen die later suikerziekte en andere gezondheidskwalen zullen krijgen. Dan kun je je toch niet meer verschuilen achter inflatie? Links vindt zo’n suikertaks asociaal, omdat kwetsbare mensen die het meest voelen in de portemonnee. Maar is het wel sociaal om die mensen zich verder ziek te laten eten, zodat ze over een paar jaar hoge medische kosten moeten ophoesten? Finland bewijst dat zo’n suikertaks werkt. Met de opbrengst biedt de overheid gratis gezonde schoolmaaltijden aan, gemaakt van lokale producten. Dat is goed voor de Finse boeren en slecht voor de buitenlandse multinationals.

“De politiek moet ook dringend onze ziekmakende omgeving aanpakken, bijvoorbeeld door geen snackverkoop en hamburgerketens meer toe te staan in schoolomgevingen. Dan zullen jongeren opnieuw boterhammen of slaatjes meebrengen naar school, in plaats van hun lunch te halen in de Quick of Panos om de hoek. Uit onderzoek van Sciensano blijkt dat een kwart van de Vlamingen in een ‘voedselmoeras’ woont, waarin je uitsluitend winkels en restaurants met ongezonde voeding vindt. 88 procent woont in een buurt waarin het aanbod van frituren en kebabzaken de gezonde verkooppunten ruimschoots overtreft. En die ‘gezonde’ verkooppunten zijn meestal supermarkten, waar je ook nog eens drie keer meer ongezonde voeding vindt dan gezonde producten. De winstmarges op snoep en frisdrank zijn nu eenmaal groter dan op tomaten. Maar Vandenbroucke is slim: hij weet binnen welke lijnen hij moet kleuren.”

Hoe bedoelt u?

Mullie: “Als je ongezonde voeding zwaar belast, bots je op de machtige voedingsindustrie, die ons verslaafd heeft gemaakt aan suiker- en vetrijk voedsel. Het is makkelijker om aan symptoombestrijding te doen.”

Claes: “Schoolomgevingen fastfoodvrij maken lijkt me niet realistisch. Er is vooral meer sensibilisering nodig. We moeten mensen weerbaarder maken tegen al die ongezonde verleidingen en de gezondste keuzes aantrekkelijker maken.”

Kan het populaire dieetmiddel Ozempic een oplossing bieden?

Claes: “Die spuiten kunnen een alternatief zijn voor vermageringsoperaties, maar als mensen hun eetgewoonten niet aanpassen, heeft het geen zin. Om dezelfde reden ben ik als diëtiste ook tegen crashdiëten. Tijdelijk op je eten letten werkt niet. Dat is zoals een alcoholist die twee maanden niet drinkt. Je haalt alleen duurzame resultaten door een gezondere levensstijl aan te nemen die je kunt volhouden.”

Mullie: “Ozempic is een gamechanger. Het beleid heeft gefaald, de diëtisten hebben gefaald, dus moet de oplossing komen van geneesmiddelen. Ozempic is een fenomenaal alternatief voor diëten en maagverkleiningen. Het klopt dat het alleen werkt als je je eetgewoonten aanpast. Maar Ozempic remt je eetlust, dus je gaat automatisch minder eten. Natuurlijk kost het wel iets, 2 miljoen zwaarlijvige Belgen die zulke spuiten heel lang moeten zetten, misschien wel levenslang. Misschien moet de minister maar eens een studie bestellen om te bekijken wat het goedkoopst is: Ozempic terugbetalen, of de obesitasepidemie laten betijen met alle stijgende gezondheidskosten van dien. Overgewicht kost ons nu al 9 miljard euro per jaar. And counting…”

Vandenbroucke: “Ik verkies structurele oplossingen en voorlopig is Ozempic dat niet. Mensen nemen dat een tijdje, verliezen gewicht, maar als ze ermee stoppen, komen ze snel weer aan. Aangezien er momenteel een tekort is aan Ozempic, moeten we het middel vrijwaren voor wie ie het echt nodig heeft: diabetespatiënten. Daarom heb ik artsen en apothekers gevraagd om het middel niet meer voor te schrijven voor patiënten met overgewicht.”

© Humo