Kleiner, maar radicaler dan Hamas: wat is Islamitische Jihad, de tweede Palestijnse speler in het gewapende conflict met Israël?

"Het Israëlische leger kan na onderzoek bevestigen dat de Islamitische Jihad verantwoordelijk is voor de aanval op het Al Ahliziekenhuis in Gaza." Terwijl in verschillende Arabische landen duizenden mensen op straat kwamen om te protesteren tegen de vele doden die gisteren in Gaza vielen en zich tegen Israël te keren, wees Daniel Hagar, de woordvoerder van het Israëlische leger, met een beschuldigende vinger naar Islamitische Jihad. 

Daarmee lijkt zich een nieuwe speler in het huidige conflict in Gaza en het zuiden van Israël te mengen. Want Israël was toch in oorlog met Hamas, de Palestijnse extremistische organisatie die de Gazastrook bestuurt en verantwoordelijk is voor de terreuraanval in het zuiden van Israël anderhalve week geleden? 

De huidige escalatie van het decennialange conflict tussen Israël en de Palestijnen is inderdaad een gevolg van de verrassingsaanval van Hamas - waarbij al meer dan 1.400 Israëlische doden zijn geteld. Maar helemaal nieuw is Islamitische Jihad zeker niet. De organisatie bestaat zelfs al langer dan Hamas.

Islamitische Jihad - niet te verwarren met Islamitische Staat (IS), de terreurgroep die vooral in Syrië en Irak actief is - werd in 1981 opgericht, zes jaar voor de oprichting van Hamas. Net als Hamas is Islamitische Jihad ontstaan als een uitloper van de Moslimbroederschap, een Egyptische politiek-religieuze beweging die vandaag in verschillende landen in het Midden-Oosten actief is.

De stichters van Islamitische Jihad vonden dat de Moslimbroederschap in de jaren 1970 te weinig aandacht besteedde aan de Palestijnse zaak en richtten daarom een nieuwe organisatie op die zich focuste op het Palestijnse verzet en de strijd tegen Israël.

Net als Hamas staat Islamitische Jihad in onder meer Israël, de Europese Unie en de Verenigde Staten op de lijst met terreurorganisaties. Islamitische Jihad heeft met Hamas ook gemeen dat het uit is op de totale vernietiging van Israël, een eigen Palestijnse staat wil stichten en daar de sharia wil invoeren, een geheel van islamitische wetten en regels die gekenmerkt worden door een strikte interpretatie van de Koran. Een tweestatenoplossing - een onafhankelijke Palestijnse staat naast Israël - is voor Islamitische Jihad geen optie.

Hoewel Islamitische Jihad kleiner is dan Hamas, wordt het als radicaler beschouwd. Het is zowel actief in de Gazastrook als op de Westelijke Jordaanoever. Anders dan Hamas, dat sinds 2007 de Gazastrook bestuurt maar ook daarvoor al scholen en ziekenhuizen in de Palestijnse gebieden runde, heeft Islamitische Jihad nooit een sociale of politieke rol gespeeld. Het focust zich volledig op de militaire strijd tegen Israël.

Het leiderschap van Islamitische Jihad bevond zich begin jaren 1980 in Gaza, maar werd in de tweede helft van het decennium verbannen naar Libanon. Daar ontwikkelde Islamitische Jihad een sterke band met Hezbollah, de sjiitische organisatie die vooral in Libanon actief is, Israël als een gemeenschappelijke vijand heeft en door Iran gefinancierd wordt (zie verder). Verschillende kopstukken van Islamitische Jihad werden in de jaren 1980 en 1990 door Hezbollah getraind. 

Het is in die tijd dat Islamistische Jihad onder directe invloed van Iran komt te staan. Daarvoor richtte het islamitische regime in Iran zijn aandacht vooral op de sjiitische zaak. Islamitische Jihad wordt tegenwoordig zowel met wapens, opleiding als geld gesteund door Iran, net als Hamas en Hezbollah overigens. Het hoofdkwartier van de organisatie bevindt zich tegenwoordig in Damascus, in Syrië, een andere bondgenoot van Iran.

Net als Hamas heeft Islamitische Jihad een gewapende tak: de Al-Quds Brigades. In de voorbije decennia heeft Islamitische Jihad verschillende bom- en zelfmoordaanslagen gepleegd, vooral in Israël en de bezette gebieden, maar ook in Jordanië en Libanon bijvoorbeeld. De laatste jaren ligt de focus vooral op het afschieten van raketten vanuit de Gazastrook.

Hoewel Islamitische Jihad onafhankelijk van Hamas actief is, stonden de twee extremistische organisaties in het verleden vaak schouder aan schouder in de strijd tegen Israël. Beide organisaties maken bijvoorbeeld gebruik van het ondergrondse tunnelnetwerk onder de Gazastrook, waarin ze zich ongezien kunnen verplaatsen, maar dat ook dienstdoet als opslagplaats voor raketten. 

Toch is de verhouding tussen Hamas en het kleinere, maar radicalere broertje soms gespannen. Zo heeft Hamas in het verleden Islamitische Jihad al meermaals onder druk gezet om te stoppen met de rakettenregen en vergeldingsmaatregelen tegen Israël. Terwijl Hamas zich de voorbije jaren terughoudender leek op te stellen en minder raketten op Israël afvuurde, nam Islamitische Jihad die rol gretig over.

Een aantal van de grotere Israëlische operaties in Gaza van de voorbije jaren werden dan ook uitgelokt door Islamitische Jihad, waarbij Hamas zich afzijdig hield. In dat opzicht was de combinatie van de grootschalige raketaanval en de infiltratie in het zuiden van Israël door Hamas anderhalve week geleden voor velen een verrassing.

Hamas en Islamitische Jihad zijn dus de grootste twee Palestijnse gewapende groeperingen (of terreurgroepen). Daarnaast zijn er nog kleinere groeperingen die ook actief zijn in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever.

Een van de meest bekende is wellicht de Al-Aqsa Martelarenbrigade. De groepering ontstond in de jaren 2000 tijdens de Tweede Intifada (Palestijnse volksopstand). Ze geldt als de gewapende tak van de Fatah-partij, die delen van de Westelijke Jordaanoever bestuurt, en zou uit enkele honderden strijders bestaan.

Ze eiste de voorbije jaren de verantwoordelijkheid op van verschillende aanslagen op Israëlische militaire en burgerlijke doelwitten op de Westelijke Jordaanoever. In de beginjaren werden ook verschillende aanslagen in Israël gepleegd (buiten de bezette gebieden).

In de berichtgeving over het Israëlisch-Palestijnse conflict duikt ook vaak de naam Hezbollah op. Hoewel Hezbollah een sjiitische extremistische organisatie is en geen Palestijnse, steunt het wel het Palestijnse verzet tegen Israël.

Hezbollah is vooral in Libanon actief, waar het ook sterk staat als een politieke partij. De militaire tak van Hezbollah vuurde in het verleden vanuit het zuiden van Libanon geregeld raketten af op het noorden van Israël. Ook met Hezbollah heeft Israël al geregeld grotere conflicten uitgevochten. Het laatste dateert van 2006.

Sindsdien is de situatie aan de Libanees-Israëlische grens vrij stabiel. Na de verrassingsaanval van Hamas heeft Hezbollah aangekondigd dat het klaar is om zich in de strijd met Israël te werpen als de tijd daar rijp voor is. Voorlopig bleef dat beperkt tot enkele raketaanvallen en korte infiltraties in het noorden van Israël, met enkele doden tot gevolg. Israël zegt dat het geen belang heeft bij een nieuwe oorlog aan zijn noordelijke grens en roept Hezbollah op om zich terughoudend op te stellen.