Test met werkweek van vier dagen in Valencia leidt tot betere gezondheid (al is niet iedereen tevreden)
Werkweken van vier dagen hebben een brede positieve invloed op de gezondheid van werknemers in Spanje. Dat blijkt uit een groot pilootproject in Valencia. Werknemers gebruikten de extra tijd onder meer om te gaan sporten, meer rust te nemen en/of zelf te koken. "Wat deze test ons vooral leert, is dat het belangrijk is om in zo'n model alles op elkaar af te stemmen."
Valencia ligt aan de Spaanse oostkust en telt zowat 800.000 inwoners. Het is daarmee de derde stad in Spanje, na Madrid en Barcelona. De lokale autoriteiten lieten dit jaar als proefproject enkele lokale feestdagen op vier opeenvolgende maandagen vallen tussen 10 april en 7 mei, zodat een vierdagenwerkweek ontstond. Er konden zowat 360.000 werknemers van profiteren.
Dit was het eerste project in zijn soort ter wereld
Het pilootproject was opgezet door de linkse coalitie die Valencia toen bestuurde, met progressieve, groene en regionale partijen. De resultaten (op basis van enquêtes bij meer dan 2.000 burgers) zijn geëvalueerd door een onafhankelijke commissie van gezondheids- en wetenschapsexperts.
Volgens de vorige burgemeester van Valencia, Joan Ribó, is Valencia de eerste grote stad ter wereld die een pilootproject van vier dagen of 32 werkuren heeft opgezet: "Er zijn al proefprojecten geweest, zoals in Duitsland in de metaalsector, maar nog nooit gebeurde het in een hele stad." Alleen al daarom werd uitgekeken naar de resultaten.
Meer sporten, meer rust, minder stress
Op zich is het niet verwonderlijk dat de resultaten door de burgers zelf veelal positief werden onthaald. Maar de voordelen blijken heel breed te gaan en een groot effect te hebben.
Burgers gaven het project gemiddeld een 7 op 10 mee. Heel wat werknemers maakten van de extra tijd gebruik om gezondere gewoontes te ontwikkelen, zoals meer sporten, rust nemen en zelf koken.
Het leidde tot een positiever zelfbeeld op het gebied van gezondheid. Het stressniveau daalde en mensen scoorden beter voor parameters zoals vermoeidheid, gelukkig zijn, humeur en persoonlijke voldoening. Ook hun sociaal leven kreeg een boost.
Mensen kregen een positiever zelfbeeld over hun gezondheid
Een hoog percentage van de deelnemers gaf ook aan dat ze meer geneigd waren om te lezen, te studeren, films te kijken of hobby's te beginnen zoals fotografie, muziek of schilderen. Ze trokken ook meer naar parken, tuinen of in de natuur.
Kinderen waren volgens de commissie de grootste winnaars dankzij de betere balans tussen werk en privéleven van hun ouders.
Een bijkomend voordeel was dat de luchtkwaliteit op de maandagen verbeterde omdat er minder gemotoriseerd verkeer was, zo bleek uit metingen in de stad. Of er minder energie werd verbruikt en of er minder lawaai was, kon niet voldoende worden onderzocht.
Rokers gingen meer roken en winkeliers zijn ontevreden
Toch zijn er ook kanttekeningen. Rokers en mensen die vaak alcohol drinken, verhoogden hun slechte gewoontes.
De horeca kon rekenen op meer klanten tijdens de lange weekends, maar winkeliers verkochten minder. Volgens de Spaanse krant El País liep die terugval op tot 20 procent, ondanks het feit dat vooral kleinere zaken hun deuren openden tijdens de feestmaandagen. Zij zeggen dat er een verschuiving in de uitgaven ontstond richting vrijetijdsbesteding.
De druk lag ook hoger op de spoeddiensten in ziekenhuizen die het met minder werknemers moesten stellen. Tegelijk bleven ook heel wat gezondheidsinstellingen een dagje extra dicht.
"Kans om tijdelijke contracten af te schaffen"
Het rapport besluit dat een eventuele vierdagenweek moet bekeken worden tegen de specifieke achtergrond van elk bedrijf. Een eventuele invoering van een vierdagenweek moet altijd voldoende breed gedragen zijn, klinkt het.
Ook financieel zal een vierdagenweek natuurlijk gevolgen hebben voor bedrijven en werknemers. Maar volgens de commissie kan een algemene vierdagenweek ook kansen bieden om het aantal tijdelijke contracten te verminderen. Die komen volgens de commissie nu vooral bij vrouwen terecht.
"Ook succesvol in Scandinavisch model"
Volgens professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis (KU Leuven) toont het grootschalige experiment in Valencia aan dat het voor werknemers grote voordelen kan bieden als de hele maatschappij erop is georganiseerd.
"Het heeft weinig zin om voor werknemers naar een werkweek van vier dagen te gaan als de maatschappij voor de rest op een schema van vijf dagen blijft doorlopen", vertelt hij aan VRT NWS. Godderis verwijst naar Scandinavië waar er met succes getest wordt met kortere werkdagen, waarbij de uren van werknemers beter aansluiten op de schooltijd.
Als je naar vier werkdagen gaat, dan moet de hele maatschappij erop zijn afgesteld
De les die we uit Valencia kunnen leren, kan ook doorgetrokken worden naar België, zegt Godderis. De optie om langere werkdagen af te haspelen, maar dan in een vierdagenweek in plaats van vijf dagen, is geen groot succes.
"De langere werkdagen vergen veel van werknemers. Eigenlijk heb je dan die extra vrije dag nodig om te bekomen. Die vrije dag blijkt ook geen "harde stop", want de mails blijven komen. Het lost eigenlijk niks op. Dat is een leerpunt. Als je naar die vier dagen gaat, dan moet de hele bedrijfsvoering erop zijn ingesteld, net als de dingen buiten je werk."
Rechtse partijen schieten het idee af
De rechtse partijen in Spanje zijn geen fan van een vierdagenweek.
De minister van Toerisme en Werkgelegenheid Paula Llobet van de conservatieve Partido Popular onderstreept de nadelen voor de gezondheidszorg en de ziekenhuizen, en de lagere omzet in winkels. "De resultaten zijn helder. De grote verliezers zijn de commerciële sector en de gezondheidsdiensten", vertelt ze aan El País.
Ook het rechts-populistische Vox is kritisch. De kans is klein dat er iets verandert in Valencia, want de Partido Popular zit in de driving seat, met gedoogsteun van Vox.