Niet één maar twee commissies na "Godvergeten": waarom onderzoeken federaal én Vlaams Parlement seksueel misbruik?

"Godvergeten" deed heel wat stof opwaaien in Vlaanderen. De reeks verzamelde beklijvende getuigenissen over seksueel misbruik door geestelijken in Vlaanderen de afgelopen decennia. Veel Vlamingen lieten zich als reactie ontdopen en er rezen opnieuw vragen over het verloop van het onderzoek naar seksueel misbruik in de Kerk, bekend als "Operatie Kelk".

"Gedegouteerd. Wij mogen en zullen niet wegkijken", reageerde CD&V-voorzitter Sammy Mahdi. Ook zijn collega’s deelden die verontwaardiging: alle Vlaamse partijen – zowel meerderheid als oppositie – vroegen om een parlementaire commissie. Uiteindelijk zullen zelfs twee commissies het misbruik in de kerk onder de loep nemen. Vandaag stemde het Vlaams Parlement over de oprichting, gisteren werd op het federale niveau unaniem voor een commissie gestemd. 

Op het federale niveau gaat het over een parlementaire onderzoekscommissie. Die moet onderzoek doen "naar de aanpak van seksueel misbruik, in de Kerk en daarbuiten, met inbegrip van de gerechtelijke behandeling, en de gevolgen op vandaag voor slachtoffers en samenleving", zo staat te lezen in het voorstel dat gisteren werd goedgekeurd. 

"We moeten het leed van de slachtoffers erkennen, de waarheid bovenspitten en voor verandering zorgen", zo formuleert Ben Segers (Vooruit) de ambities. De parlementairen zullen onder meer onderzoeken of slachtoffers genoeg erkend worden in hun leed.

Ook Operatie Kelk nemen ze onder de loep: is er tijdens of na dit onderzoek druk uitgeoefend door de Kerk en is alles correct verlopen? De commissieleden zullen ook het werk van hun voorgangers evalueren. In 2010 vond er al eens een parlementaire commissie plaats over hetzelfde onderwerp. Vraag is of de aanbevelingen van toen echt impact hebben gehad. 

In tegenstelling tot in 2010 gaat het om een zogenoemde onderzoekscommissie, die beschikt over dezelfde mogelijkheden als een onderzoeksrechter. Huiszoekingen laten uitvoeren en getuigen onder eed ondervragen, behoren dus tot de mogelijkheden. 

De erkenning van slachtoffers en de vraag of aanbevelingen uit het verleden goed zijn toegepast, zullen naast het federaal parlement ook op het Vlaamse niveau besproken worden. Om de bevoegdheidsverdeling te respecteren zal daar de focus liggen op misbruik in de onderwijs- en welzijnsinstellingen. Het gaat om een zogenoemde bijzondere commissie, geen onderzoekscommissie. 

Is dat geen dubbel werk? "De bedoeling is dat we complementair gaan werken", zegt commissievoorzitter Hannelore Goeman (Vooruit). "Er is in het verleden al veel gebeurd rond seksueel misbruik, maar onze kinderen moeten de best mogelijke bescherming krijgen. We moeten werken aan aanbevelingen over wat er op het terrein nog beter kan." 

Dat alle politieke partijen op beide niveaus een commissie toejuichen en die nog voor de verkiezingen willen opstarten, voedt de kritiek dat het om politieke recuperatie gaat. Enkele weken geleden nog verweet Valerie Van Peel (N-VA) haar collega’s in het parlement dat ze de documentairereeks nodig hadden om de strijd tegen seksueel misbruik op te schroeven. 

"Ik heb daarover een resolutie geschreven die ik in dit parlement niet aan de straatstenen verkocht kreeg. Ik zal ze opnieuw indienen. En ik vraag jullie één ding: bewijs mijn ongelijk, bewijs dat jullie het deze keer menen met deze strijd", riep ze op tijdens een emotionele toespraak. 

Priester Rik Devillé is tevreden dat beide onderzoekscommissies er komen. Hij strijdt al jaren, samen met de slachtoffers van misbruik in de kerk, voor meer erkenning.

"We moeten wel goed op voorhand weten wat precies de doelstellingen zijn. De focus moet alleszins liggen op de slachtoffers. Er moet wel goed afgestemd worden tussen de twee niveaus zodat de slachtoffers beide commissies goed kunnen volgen en hun rol daarin spelen", aldus Devillé. Hij hoopt op een ander resultaat dan de commissie in 2010: "Dat was een teleurstelling. Ik hoop dat er nu echt goed onderzoek zal zijn naar hoe Operatie Kelk verlopen is."

Morgen stemt het federale parlement tijdens de plenaire vergadering definitief over de oprichting van de onderzoekscommissie, maar dat is slechts een formaliteit. Zowel het Vlaamse als federale niveau hopen zo snel mogelijk aan de slag te gaan en in het voorjaar met hun aanbevelingen te komen.