Van een joint in de Senaat tot pipigate: het parcours van ontslagnemend minister Van Quickenborne

Senator, burgemeester, minister, staatssecretaris, vicepremier. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) heeft al een stevige politieke carrière achter de rug. Eentje met verschillende momenten die de (media-)aandacht trokken. 

Als met glans afgestudeerde rechtenstudent leek een carrière als jurist de logische stap, maar Vincent Van Quickenborne maakte een bocht en belandde eind jaren 90 via de politieke beweging iD21 bij de Volksunie onder Bert Anciaux.

Als lid van de alliantie VU-ID werd hij verkozen in de Senaat. Hij liet zich opmerken door zijn engagement in dossiers als de genocidewet, de Palestijnse kwestie en de monarchie.

Maar wie zich de periode rond de eeuwwisseling herinnert, zal waarschijnlijk denken aan de beruchte joint. "Ik rook drugs in de Senaat", verkondigde Van Quickenborne op de voorpagina van Het Laatste Nieuws, net voor de verkiezingen. Op de bijhorende foto neemt hij een trek van een joint.

Op die manier wilde hij, net voor de verkiezingen, het debat over de legalisering van softdrugs weer aanzwengelen. Het leverde hem een stevige uitbrander op van zijn partij, maar Van Quickenborne kon op vergiffenis rekenen. 

Na het uiteenvallen van ID21 trok Van Quickenborne via Spirit naar VLD. De West-Vlaming kon het goed vinden met Alexander De Croo. Hij steunde hem als voorzitter en kreeg in ruil het vicepremierschap in 2011 in de regering-Di Rupo. Hij werd ook minister van Pensioenen. "Een goede vooruitgang", lachte koning Albert II bij de eedaflegging.

Een jaar later zette hij er al een punt achter en trok hij weer naar zijn thuisstad Kortrijk om te gaan voor het burgemeesterschap. Het leek erop dat hij het niet zou halen van de toenmalige christendemocratische burgemeester Stefaan De Clerck. De CD&V was de grootste partij in Kortrijk en De Clerck had een pak meer voorkeurstemmen gekregen.

Maar daar nam Van Quickenborne geen genoegen mee. Hij onderhandelde met de andere partijen in Kortrijk en slaagde erin een coalitie te vormen met een nipte meerderheid. En zo geschiedde: Van Quickenborne werd alsnog burgemeester van Kortrijk. Tot groot ongenoegen van de familie De Clerck. "Ik ben bedrogen en verontwaardigd", zei Stefaan De Clerck tijdens een persconferentie. Zijn zoon Felix De Clerck hield het bij een onomwonden "Zum Qotsen" op X, toen nog Twitter.

Als minister van Justitie kreeg Van Quickenborne het geregeld hard te verduren. Zo voerde hij de strijd tegen de drugscriminaliteit op, maar deed die strijd hem ook in het vizier van het drugsmilieu belanden.

In september vorig jaar werd aan zijn woning een auto met Nederlandse nummerplaat aangetroffen met daarin kalasjnikovs, vuurwapens en twee flessen met benzine. Die vondst leidde naar vier Nederlandse mannen uit het drugsmilieu.

Zij werden verdacht van een poging tot ontvoering van Van Quickenborne. Enkele dagen later werden alle vier mannen door de Nederlandse politie in Den Haag en Leidschendam aangehouden. Van Quickenborne moest met zijn gezin onderduiken en kreeg verhoogde beveiliging.

"Alleen in een schurkenstaat liegt een minister in het parlement". Zo klonk het eerder dit jaar bij de politiebonden. Ze eisten verschillende keren het ontslag van de minister.

De oorsprong van dat conflict was een akkoord over loonsverhoging dat in januari 2022 gesloten werd. De politie haalde een loonsverhoging binnen van gemiddeld 5 procent, ofwel 1.000 euro bruto per jaar.

De regering besliste tijdens de begrotingsonderhandelingen in oktober om het akkoord niet in één keer door te voeren. De budgettaire toestand verplichtte de regering de loonsverhoging te spreiden over drie jaar.

Daarnaast was er een regeling die politiemensen toeliet om al op hun 58e op pensioen te gaan. Die regeling werd geschrapt. Al die dingen samen schoten bij de bonden in het verkeerde keelgat. 

In november 2022 eisten de politievakbonden opnieuw het ontslag van Van Quickenborne als minister van Justitie. Dit keer is een steekaanval op twee politieagenten in Schaarbeek de aanleiding, waarbij één van de twee agenten gedood werd.

De politiebonden zeggen dat er in Brussel en andere grootsteden al jarenlang "straffeloosheid" heerst over geweld tegen de politie. De dader was geen onbekende voor het gerecht: hij zat eerder in de gevangenis na enkele diefstallen en diefstallen met geweld en stond ook op de OCAD-lijst als "potentieel gewelddadige extremist". 

Bovendien had de man zich voor de aanval aangeboden bij de politie en gesproken "over haat tegenover de politie". 

In juni bereikte de regering-De Croo een dieptepunt toen er over het lot van de minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) beslist moest worden. Zij reikte inreisvisa uit aan 14 Iraniërs en de vraag was of ze kon aanblijven als minister of niet. De groenen en socialisten eisen namelijk haar ontslag.

Aan het einde van het kernkabinet stond minister Vandenbroucke erop dat als er geen akkoord is over het ontslag van Lahbib, dat hij een akkoord wou over het dossier van de ereloonsupplementen voor radiologen.

Dat bewuste kernkabinet is toen geëindigd met een "incident" waarbij minister Vandenbroucke "verbaal en fysiek" uit de bocht zou zijn gegaan. "Van Quickenborne is toen opgestaan omdat hij dacht dat de vergadering gedaan was", vertelde politiek journalist Bart Verhulst toen.

"Toen zou Vandenbroucke erg kwaad zijn geworden en zijn hand op de arm van zijn liberale collega hebben gelegd. Vandenbroucke vindt dat Van Quickenborne heel het dossier van de ereloonsupplementen tegenhoudt." Premier De Croo noemde het incident ontoelaatbaar.

Enkele dagen later was het alweer koek en ei tussen de ministers. "Zand erover", zei Van Quickenborne toen. "Soms gebeuren er dingen en volwassenen moeten dan de bladzijde kunnen omslaan. Ik apprecieer Frank Vandenbroucke. Hij is een goede collega."

Het zit bij de meesten waarschijnlijk nog vers in het geheugen, maar afgelopen zomer haalde Van Quickenborne weer het nieuws. Gasten op zijn verjaardagsfeest urineerden tegen een politiecombi die ter beveiliging voor zijn woonst stond.

Van Quickenborne zei nadien dat hij niet op de hoogte was van dat plasincident, maar uit beelden bleek nadien dat de minister later diezelfde avond zelf ook, samen met een andere gast, naar buiten kwam.

De minister leunt op die beelden achterover en doet alsof hij gaat plassen. Daarna kijken Van Quickenborne en zijn gast naar de gsm van de minister en lachen ze. De minister bleef nadien ontkennen dat hij op de hoogte was van het gedrag van zijn gasten.

Niet het plasincident en niet de onvrede van de politie, maar de aanslag van de Tunesische islamistische terrorist Abdesalem Lassoued op Zweedse voetbalfans in Brussel begin deze week kostte Van Quickenborne uiteindelijk zijn functie.

"Ontslag kan er komen als blijkt dat er fundamentele fouten zijn gemaakt", zei Van Quickenborne eerder deze week. En die blijken gemaakt te zijn. Tunesië vroeg om de uitlevering op 15 augustus vorig jaar. Op 1 september heeft de federale overheidsdienst Justitie dat verzoek overgemaakt aan het parket van Brussel, aldus Van Quickenborne. De bevoegde magistraat gaf er daarna geen gevolg aan.

"Een fout met dramatische gevolgen", aldus de minister, die prompt aankondigde zijn politieke verantwoordelijkheid te nemen en ontslag te nemen.