Politicoloog Dave Sinardet over het ontslag van Van Quickenborne: ‘Er kunnen nog meer ministers in nauwe schoentjes komen’

Het dossier met de vraag om uitlevering bleef liggen op het Brussels parket. Die vaststelling leidde vrijdag tot het ontslag van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Terecht?

Sinardet: “Ik denk het wel. Ministeriële verantwoordelijkheid is geen helder concept. Het is geen kwestie van: om deze fout neem je ontslag en om deze fout niet. Alles hangt af van de politieke context en ook van de partij van de minister. Maar in dit geval was het wel heel lastig geworden om nog aan te blijven.

“Niet alleen was er een duidelijke, belangrijke fout gemaakt op het Brussels parket, waar Van Quickenborne politiek verantwoordelijk voor was. Daar komt nog bovenop dat hij - en andere regeringsleden - de afgelopen week heel sterk had benadrukt dat het uitwijzingsbeleid het probleem was. De regering wees erop dat veel Noord-Afrikaanse landen hun onderdanen niet willen terugnemen, en dat Lassoued daardoor niet teruggestuurd kon worden.”

Dat verhaal bleek nergens op te slaan.

“Dat probleem bestaat natuurlijk wel. En als hij vlot uitgewezen was geweest, waren die twee Zweden ook nog in leven. Alleen speelde in dit specifieke geval de onwil van Tunesië niet. Integendeel! De regering wees hen met de vinger, maar Tunesië wilde hem blijkbaar wél terug - wij hebben hem gewoon nooit naar daar gestuurd. Dat maakt het toch moeilijk om aan te blijven als minister.”

Moeten nog andere ministers hun conclusies trekken?

“Het ontslag van Van Quickenborne volstaat nu wel even. Al zijn er nog heel veel open vragen. Er kunnen nog meer ministers in nauwe schoentjes komen. Maar een collectief ontslag van de regering lijkt me niet nodig met wat we nu weten. Ik vraag me ook af of dat wel van veel verantwoordelijkheidszin zou getuigen. Dan kom je al heel vroeg in lopende zaken terecht. In de huidige internationale context is dat niet evident. En België neemt in januari het Europees voorzitterschap over. Is een symbolisch ontslag van de regering dan wel de beste keuze?”

“We moeten niet in een ontslagopbod terechtkomen maar ons afvragen of dit ook het beste is voor het land, want een ontslag heeft ook altijd nadelen. Op Justitie zal zich bijvoorbeeld nu iemand nog snel moeten inwerken.”

De fout gebeurde door een ambtenaar op het Brussels parket. Dat doet denken aan de verbindingsofficier die na de aanslagen van 2016 de gebeten hond was.

“Die vergelijking is inderdaad niet onbelangrijk. Toen was er de neiging om de schuld heel sterk bij één man te leggen - zijn verantwoordelijkheid bleek achteraf trouwens niet zo groot. Hier neemt de politiek wel de verantwoordelijkheid op zich, terwijl de verbindingsofficier toen handig diende om de verantwoordelijkheid af te schuiven.

“Is dit nu te herleiden tot een puur menselijke fout? Misschien, maar dat parket is natuurlijk al lang onderbemand. Dat is een systemisch probleem, waar de politiek verantwoordelijk voor is. Bovendien moet het parket het al tweeënhalf jaar doen met een procureur-generaal ad interim. Een definitieve benoeming zit muurvast door een oneindige discussie of die persoon Nederlandstalig of Franstalig moet zijn. Een vastbenoemde procureur-generaal had misschien meer op tafel kunnen kloppen om intern een aantal zaken te hervormen. Ook dat is een systemisch probleem dat naar de politiek terug te leiden is.”

Politie, de FOD Justitie, het parket veiligheidsdienst OCAD, de Dienst Vreemdelingenzaken: iedereen wist iets, niemand wist alles, en nergens ging het alarm af.

“We moeten voorzichtig zijn met grote conclusies, maar de ‘verkokering’ van de overheid lijkt toch een belangrijk deel van het probleem te zijn: mensen die naast elkaar werken en onvoldoende informatie met elkaar delen.”

Gaat dit verhaal politiek blijven uitdijen? Of kan de regering de bladzijde omdraaien nu iemand de verantwoordelijkheid op zich heeft genomen?

“Dat is lastig te zeggen. In ieder geval zijn er nog veel vragen waarop een antwoord moet komen. Waarom heeft het zo lang geduurd voor die fout aan het licht kwam? Waarom wist bijna niemand van dat uitleveringsverzoek?

“En waarom zijn er bij Justitie geen alarmbellen afgegaan? Goed, er is een vergetelheid gebeurd op het parket, maar waarom heeft Justitie meer dan een jaar lang nooit gevraagd hoe het met dat dossier stond? Zij hebben blijkbaar nooit een rappel gestuurd. Hier is toch meer aan de hand dan een individuele fout. Vergissen is menselijk, maar er zouden wel mechanismen moeten zijn om zo’n fout te ondervangen.”