Tegen 2040 voor een rookvrije generatie zorgen. Dat is de ambitie van alle regeringen in ons land. Het betekent concreet dat geen enkele jongere tegen dan nog begint met roken en het enkele decennia later alleen nog maar een vage herinnering is. Maar afgelopen zomer berekende gezondheidsinstituut Sciensano dat de doelstelling een verre droom blijft indien er niet zwaar wordt ingegrepen. Het aantal rokers blijft wel gestaag dalen - momenteel rookt nog zo’n 15 procent van alle Belgen -, maar het gaat niet snel genoeg.

Het was voor Frank Vandenbroucke het signaal om in te grijpen. Hoewel hij vorig jaar al een antitabaksplan lanceerde, timmerde hij snel aan een opvolger. De federale ministerraad keurde het vorige vrijdag goed.

In het plan wordt het bestaande rookverbod op publieke plaatsen nog eens uitgebreid. In pretparken, dierentuinen, kinderboerderijen en speelpleinen ging er begin 2025 al een verbod komen. Dat zal nu ook op en naast sportterreinen niet meer mogen. Behalve dan op de horecaterrassen die in de buurt liggen, al zal daar wel een rookzone moeten komen die uit het zicht ligt. Het verbod zal ook gelden aan de in- en uitgangen van zorginstellingen zoals ziekenhuizen of woonzorgcentra, scholen en bibliotheken. Er komt een perimeter van tien meter, aangeduid met bordjes die het verbod signaleren.

Ook tijdelijke verkooppunten zoals op festivals worden vanaf 2025 gebannen. Het eerder al ingevoerde verbod op de verkoop van tabak in grote supermarkten – van meer dan 400 vierkante meter – wordt drie jaar vroeger van kracht: vanaf 2025 in plaats van 2028. Het gaat om de Colruyts en Carrefours van deze wereld. In Vlaanderen alleen al gaat het om 1.713 supermarkten waar geen tabak meer te verkrijgen zal zijn. Op plaatsen waar het wel nog mag worden verkocht, mogen de tabaksproducten niet meer zichtbaar zijn. De zogenaamde display ban bepaalt dat die enkel nog ergens in een aparte ruimte in een schuif of kast mogen liggen. Verborgen voor het blote oog dus.

Flink meer inkomsten

Maar, benadrukken experten én Kom op tegen Kanker, de beste maatregel om mensen te doen stoppen met roken, is en blijft duurdere tabak. En aangezien de regering ook voor de begroting 2024 weer rekent op flink meer inkomsten uit hogere accijnzen op tabak, wordt roken ook nu weer een stuk duurder. Ongeveer 25 procent meer dan dit jaar. Voor een pakje sigaretten komt er zo’n 2 euro bij, voor roltabak 4 euro.

Een pakje Marlboro Red met 20 sigaretten kost volgend jaar 10,8 euro, een stijging van net geen 60 procent ten opzichte van 2020, toen het nog 6,8 euro was. Een enkele sigaret zal dan 54 cent kosten. Voor roltabak is de stijging nog forser. Voor een pakje Lucky Strike van 50 gram gaat het bijna om een verdubbeling: van 9,7 euro in 2020 naar 18,7 euro in 2024. Rokers die gemiddeld 13 sigaretten per dag opbranden, moeten daar al 2.366 euro per jaar voor betalen. Overigens: ook vapers mogen voortaan accijnzen ophoesten.

“Sympathiek is het niet, maar het is één van de meest doeltreffende maatregelen”, aldus de minister van Gezondheid. Schrik dat Belgen door de hogere prijzen vanaf nu over de grens op zoek gaan naar tabak heeft Vandenbroucke naar eigen zeggen niet. Ook in Nederland en Frankrijk gaan de prijzen nog stijgen, beklemtoont de socialist. Vandenbroucke benadrukt ook dat de taksen wel veel geld in het laatje brengen, maar dat de maatschappelijke kost van roken nog altijd een veelvoud is. Volgens een studie uit 2012 gaat het om 2,6 versus 11 miljard euro. Volgens de Europese Commissie gingen in 2019 in ons land door roken maar liefst 4.000 gezonde levensjaren verloren per 100.000 inwoners.

Meer beperkingen en duurdere tabak dus. Maar Vandenbroucke zet daarnaast ook nog in op scherpere en strengere controles. Mystery shoppers - minderjarige jobstudenten die in opdracht van de overheid anoniem tabak gaan kopen - werden vorige zomer al ingezet om na te gaan of ook aan minderjarigen wordt verkocht. Dat gaat voortaan nog vaker gebeuren. En nieuw is dat er straks ook meteen sancties zullen volgen. De inspectiediensten krijgen immers extra bevoegdheden. Zij zullen bij het vaststellen van overtredingen meteen zaken kunnen sluiten, gaande van één uur tot 30 dagen. Verkopers worden dan weer verplicht een identiteitsbewijs te vragen aan iedereen die er jonger dan 25 uitziet.

Kom op tegen Kanker is tevreden met het plan. “We weten dat bijna 90 procent van de blijvende rokers daar als jongere mee begonnen is. Maatregelen om jongeren te beschermen zijn dus cruciaal als we een rookvrije generatie willen realiseren. Hogere tabaksprijzen zijn de meest effectieve maatregelen om hen van de sigaret te houden. We zijn dus heel blij met deze fikse accijnsverhoging en met de andere beschermende maatregelen”, reageert Veerle Maes van de organisatie.