Vorig jaar 6,6 miljoen hectare bos verdwenen: "te veel om ontbossing tegen 2030 te stoppen", waarschuwt WWF

In 2021 was het een van de succesjes van de VN-klimaatconferentie in Glasgow: toen beloofden meer dan honderd landen dat ze de wereldwijde ontbossing tegen 2030 zouden stoppen. Een mooie belofte, maar hoe zit het in de praktijk? Zit de wereld op koers om die waar te maken?

Wel, niet echt. Dat blijkt uit een nieuw rapport van een resem onderzoekers en natuurorganisaties, waaronder WWF. Vorig jaar ging er alles samen 6,6 miljoen hectare aan bos voor de bijl. Dat is een vijfde meer dan zou mogen als de wereld op koers wil blijven om haar belofte waar te maken.

Bovendien doen de waardevolle tropische wouden het nog slechter. Daar ging 33 procent méér verloren. Die wouden zijn samen goed voor 4,1 miljoen hectare van al het verloren bos, zo'n twee derde dus.

De grootste probleemgebieden zijn de wouden in Zuid-Amerika en Noord-Afrika, maar ook de bossen in Noord-Amerika en Noord-Europa. Het rapport waarschuwt dat er daar nog altijd erg waardevol bos verloren gaat aan "alarmerende" snelheden. Dat is een probleem, want (oude) bossen zijn onmisbaar voor het klimaat en de biodiversiteit. Bovendien hebben ze een grote culturele en economische waarde voor de plaatselijke bevolking.

Nochtans zijn er ook wel lichtpuntjes. Meer dan vijftig landen zijn op weg om ontbossing tegen 2030 daadwerkelijk een halt toe te roepen. Indonesië en Maleisië zijn er bijvoorbeeld in geslaagd om de snelheid van ontbossing structureel te vertragen.

In Brazilië wordt er dan weer veel minder gekapt in het waardevolle Amazonewoud dan nog maar een jaar geleden. De nieuwe president Lula da Silva zit er voor veel tussen. Onder zijn voorganger Jair Bolsonaro ging de ontbossing plots schrikbarend snel. En veel langer geleden, in 1992, strandde een ambitieuze anti-ontbossingsconventie nog doordat grote boslanden als Brazilië dwarslagen. Maar die tijd ligt dus (voorlopig?) achter ons.

Ook de Europese Unie krijgt goede punten. De EU heeft heel wat maatregelen genomen die bossen op eigen grondgebied én elders moeten beschermen. Zo is er de boswet die eind vorig jaar werd goedgekeurd. Daardoor moeten producenten van een hele resem (voedings)producten garanderen dat er geen grond ontbost is, of bestaand bos verarmd. Het gaat om chocolade, koffie en rundvlees, maar ook om rubber, hout en beprint papier. 

In de tropen bleken ontboste gebieden de voorbije vier jaar dan weer gestaag aan te groeien. "Dat toont aan dat ze goed in staat zijn om te herstellen van verstoring", klinkt het hoopvol in het rapport. 

Toch zijn al die lokale opstekers niet voldoende om de wereldwijde trend te keren. Het duurt bijvoorbeeld vele tientallen jaren voor nieuw bos de klimaat- en milieuwaarde benadert van oud woud. Er wordt gewoon nog steeds veel te veel gekapt.

Daarom moeten in de eerste plaats waardevolle wouden in kwetsbare gebieden beschermd worden. En daar is geld voor nodig, zeggen de natuurorganisaties achter het rapport. "Jaarlijks wordt er over de hele wereld slechts 2,2 miljard dollar (2,1 miljard euro, red.) aan overheidsgeld geïnvesteerd in bossen."

Ze maken de vergelijking met het stadion van de Londense voetbalclub Tottenham, dat 1 miljard euro kostte. "Dat budget zou dus niet eens volstaan om twee voetbalstadions mee te bouwen."

Vooral de landen van het globale zuiden zouden dat geld best wel kunnen gebruiken. Hun bossen worden nog vaak op een weinig duurzame manier geëxploiteerd, zonder inspraak van de lokale bevolking die het best vertrouwd is met het woud. 

Maar voor het Zuiden is het geld schaars om aan bosherstel te doen, of klimaatmaatregelen in het algemeen. Internationale fondsen en ontwikkelingsbanken zijn niet snel geneigd om geld uit te lenen aan Afrikaanse overheden. Daardoor betalen zij volgens de Verenigde Naties tot acht keer meer dan de rijkste Europese landen voor leningen.  

Tijd voor financiële instituties, bedrijven en regeringen "to put their money where their mouth is", vinden de natuurverenigingen.