4 op 10 Belgen die antidepressiva nemen, gebruiken langer dan 3 jaar: "Idee om te stoppen, is angstaanjagend"

Cara (23) en Elke (45) nemen net zoals één op de acht volwassenen in ons land antidepressiva. Bij Cara begon het 6 jaar geleden tijdens een zware depressie. Elke neemt al 15 jaar antidepressiva. Beiden hebben ondervonden hoe moeilijk het is om ermee te stoppen.

"Ik heb al 3 keer geprobeerd om te stoppen, maar dat had elke keer een grote impact", vertelt Elke. "De laatste keer heb ik 2 maanden lang de medicatie afgebouwd, maar op een bepaald moment voelde ik dat het te moeilijk werd. De hoogtes en laagtes werden opnieuw te groot en ik wilde weer medicatie om die gevoelens af te vlakken."

"Zit dat tussen de oren, is dat pilletje een houvast? Of is er echt een effect op het lichaam? Ik weet het niet. Maar ik hoop echt dat ik op een dag zonder medicatie kan en dat ik kan aanvaarden wie ik ben."

Ook Cara had nooit gedacht dat ze zo lang antidepressiva zou nemen. "Het is niet zoals bij een griep, waarbij je eenvoudig stopt met medicatie eens je genezen bent. Het idee om je dosis te moeten verlagen, is angstaanjagend. Wat als het plots weer slechter gaat?"

"Langs de andere kant wil ik echt wel afbouwen. Op dit moment ben ik vooral dankbaar en blij dat die medicatie er is en dat ik die kan nemen. Ik wil graag stoppen met antidepressiva, maar niet vooraleer ik lang genoeg stabiel ben. Al hoop ik niet dat dat nog jaren gaat duren." 

Cara is niet verbaasd dat zoveel mensen antidepressiva nemen. "Ik denk dat veel dokters antidepressiva voorschrijven uit noodzaak, omdat ze niet anders kunnen. De wachtlijsten voor psychotherapie zijn zo ongelofelijk lang. Je kan moeilijk tegen een patiënt zeggen dat hij of zij 7 maanden moet wachten terwijl hij of zij dringend hulp nodig heeft."

Cara en Elke zijn geen uitzondering. Uit cijfers van het Intermutualistisch Agentschap (IMA), dat gegevens verzamelt van de 7 ziekenfondsen in België, blijkt dat in 2020 (recentere cijfers zijn er niet) bijna drie kwart (74%) van de mensen die antidepressiva nemen dat langer dan een jaar deden. In 2010 was dat nog 68,4 procent. Bij vrouwen is het gebruik van antidepressiva bijna dubbel zo hoog als bij mannen.

"We weten dat ongeveer 40 procent zelfs langer dan 3 jaar antidepressiva neemt", zegt huisarts en postdoctoraal onderzoeker Ellen Van Leeuwen (UGent), die meer gedetailleerde cijfers opvroeg bij het IMA. "De richtlijn is normaal om bij een eerste depressie 6 tot 12 maanden na het verbeteren van de symptomen medicatie te blijven nemen en dan te stoppen. Maar in de praktijk zien we dat antidepressiva veel langer worden voorgeschreven."

Uit de cijfers van het Riziv blijkt dat antidepressiva in 73 procent van de gevallen worden voorgeschreven door de huisarts. "Vaak is er angst voor herval, zowel bij de patiënt als de arts", zegt Van Leeuwen.

"Als je ooit een depressie gehad hebt, dan weet je dat dat zeer ernstig is en dat je dat niet nog eens wil meemaken. De patiënt zal dus niet snel geneigd zijn om zelf aan te geven dat hij of zij wil stoppen."

"Maar ook de huisarts is dikwijls niet geneigd om medicatie af te bouwen als hij ziet dat het beter gaat met de patiënt. Dat is te begrijpen, maar het is eigenlijk wel de taak van de huisarts om het gesprek aan te gaan over het afbouwen en stoppen van antidepressiva bij stabiele patiënten die de medicatie lang genoeg genomen hebben."

Stoppen met antidepressiva kan enkel door de medicatie heel traag af te bouwen, zegt Van Leeuwen. "Vroeger dachten we dat een tweetal weken volstonden. Nu weten we dat er toch minimaal 4 weken tot zelfs maanden nodig zijn."

"Bouw je te snel af dan kan je onttrekkingsverschijnselen krijgen, zoals agitatie, grieperigheid, misselijkheid, slaapproblemen... Maar ook somberheid kan één van de symptomen zijn. Daardoor kan je misschien schrik krijgen dat de depressie zou terugkomen of denken dat je depressie terug is en dat je weer met antidepressiva wil starten."

"Het is belangrijk dat de arts dan herkent dat het een symptoom is van te snel te stoppen. Hij moet de dosis dan opnieuw verhogen en trager weer afbouwen. Het is geen teken dat je niet kan stoppen en dat je die antidepressiva écht nodig hebt."

"Ook de combinatie met psychotherapie leidt tot meer succes bij het stoppen met antidepressiva", zegt Van Leeuwen. "Eigenlijk heeft iedereen die antidepressiva start, ook psychotherapie nodig. Het is daar dat de patiënt leert hoe hij kan omgaan met moeilijke of stresserende periodes."

"Het belangrijkste is dat je weet dat je er niet alleen voor staat, dat je medische begeleiding kan vragen aan je arts en dat je je laat ondersteunen. Sommige mensen zullen meer steun nodig hebben dan andere. Maar bij een grote groep patiënten is het echt haalbaar om te stoppen met antidepressiva."