Welke rol speelt Iran in de oorlog tussen Israël en Hamas? En heeft het land baat bij een escalatie?
In de oorlog tussen Israël en Hamas wordt Iran ook vaak genoemd. Het land is een groot machtsbastion in de regio, heeft slechte banden met Israël en is een bondgenoot van Hamas en Hezbollah. Maar hoever reikt de invloed van Iran? En heeft het land ook baat bij een escalatie? Enkele vragen beantwoord door historicus en Iran-expert Peyman Jafari.
1. Welke rol heeft Iran gespeeld bij de aanval van Hamas op 7 oktober?
Volgens Iran-expert Peyman Jafari weten we niet of Iran direct betrokken was bij de aanval van Hamas. "Er is daar in ieder geval geen bewijs van", zegt Jafari in "De ochtend" op Radio 1.
"Dat heeft ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken gezegd. Als Israël er bewijs van zou hebben, zouden we dat ook al weten." Al betekent dat niet dat er helemaal geen verbanden zijn, want Iran steunt Hamas al jaren, zegt Jafari.
BELUISTER - "De prijs van een directe confrontatie tussen Iran en Israël zou heel hoog zijn":
Oorlog tussen Israël en Hamas: heeft Iran baat bij een escalatie?
2. Hoever gaat de samenwerking tussen Iran en Hamas?
"De steun van Iran aan Hamas gaat ver. Het gaat dan over financiële, politieke en militaire steun, sinds de jaren 90. Hamas is trouwens maar één van de bewegingen die Iran steunt. Veel belangrijker is Hezbollah in Libanon."
3. Heeft Iran veel rechtstreekse invloed op Hamas en Hezbollah?
"Beide bewegingen hebben hun eigen dynamiek, autonomie en belangen", zegt Jafari. "Maar er is natuurlijk een overlappende ideologie. Zo is Hezbollah in 1982 opgericht na een Israëlische invasie in Libanon. En die belangen vallen samen met die van Iran, waardoor ze op veel steun konden rekenen."
"Het gemeenschappelijke doel van veel bewegingen in de regio is het tegengaan van de Amerikaanse aanwezigheid en de Israëlische bezetting van Palestina. En dat gaat in hun ogen samen."
4. Welke belangen heeft Iran in deze oorlog?
"Iran heeft nu eigenlijk al zijn twee doelen bereikt", zegt Jafari. "Het ene doel was het tegengaan van de toenadering van Israël en Saudi-Arabië, door te tonen aan de Arabische wereld dat Israël de rechten van de Palestijnen met voeten treedt." Saudi-Arabië stond voor de oorlog op de drempel van een genormaliseerde relatie met Israël.
"Een tweede doel was om te laten zien dat Israël kwetsbaar is", zegt Jafari. "Vergeet niet dat Israël ook in afgelopen jaren heel veel aanvallen op Iran heeft uitgevoerd. Iran heeft een directe aanvaring met Israël vermeden. Via deze weg wordt Israël alsnog geraakt, wat Iran goed uitkomt."
5. Zal Iran zelf betrokken worden in de oorlog?
"Voorlopig niet. Iran staat voor een dilemma. Enerzijds wil het land laten zien dat het achter de Palestijnen en Hamas staat. Anderzijds wil Iran geen directe confrontatie, want de prijs daarvan zou enorm zijn."
"De vraag is natuurlijk wat er gebeurt als het grondoffensief begint. Volgens mij zal Iran dan niet meteen ingrijpen. Dat Hamas verzwakt wordt, is voor Iran denk ik nog te tolereren. Maar als er nog meer Palestijnse burgerdoden vallen en Hamas helemaal van de kaart geveegd wordt, kan een enorme escalatie tussen Iran en Israël wel dichterbij komen."
"Dit is een zeer explosieve situatie. Er is veel druk op Iran om iets te doen. Het land kookt over van woede en is zeer kwaad dat er met twee maten en gewichten wordt gemeten. Als het om Rusland en Oekraïne gaat, wordt er streng opgetreden, maar niet bij de Israëlische schending van Palestijnse rechten."
6. Hoe kijkt de Iraanse bevolking naar de situatie?
"Bij de Iraanse bevolking heerst er een dubbel gevoel", zegt Jafari. "De afgelopen jaren is in het land zelf de woede tegenover het regime sterk toegenomen door de corruptie en repressie. We hebben de vrouwenrechtenbeweging "Vrouwen, Leven, Vrijheid" zien ontstaan."
"Een deel van de bevolking is daarom kritisch over de steun van het Iraanse regime aan Hamas en de Palestijnen, uit wantrouwen. Maar de meningen zijn verdeeld. Er zijn ook veel mensen die wel tegen het Israëlische regime zijn."