Ook op Westelijke Jordaanoever en in Libanon staan zenuwen gespannen: breidt oorlog in Gaza uit naar hele regio?

De oorlog in Gaza wordt tot ver buiten de grenzen van het gebied gevolgd en gevoeld. Hoe is de situatie in de omliggende regio: op de Westelijke Jordaanoever, in Libanon, Syrië en Jordanië, een streek die ook wel de Levant wordt genoemd en waar ook veel Palestijnen wonen?   

Terwijl de situatie in Gaza steeds schrijnender wordt, neemt ook op de Westelijke Jordaanoever de spanning toe. De voorbije dagen heeft het Israëlische leger zijn luchtaanvallen verder opgevoerd. Niet alleen verspreid over Gaza, maar ook op de Westelijke Jordaanoever.

Dinsdagnacht zijn nog verschillende doden en gewonden gevallen bij een droneaanval op een Palestijns vluchtelingenkamp in Jenin. Het Israëlische leger heeft daar de voorbije weken ook verschillende nachtelijke invallen gedaan.

Sinds 7 oktober (de verrassingsaanval van Hamas vanuit Gaza op Israël) zijn volgens de Palestijnse autoriteiten al meer dan 100 doden gevallen op de Westelijke Jordaanoever. Die vielen niet alleen bij aanvallen van het Israëlische leger, maar ook bij incidenten en confrontaties tussen Palestijnen en Israëlische kolonisten. De kolonisten worden bewapend door de uiterst rechtse minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben Gvir. Sinds het begin van de oorlog heeft hij duizenden automatische geweren uitgedeeld.  

Vóór het begin van de oorlog was er al een toename van geweld door kolonisten. Volgens de Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem grijpen zij de oorlog in Gaza nu aan om nog meer land in te nemen op de Westelijke Jordaanoever, terwijl de ogen van de wereld gericht zijn op Gaza. 

Daarnaast heeft Hamas de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever opgeroepen om de wapens op te nemen en de kolonisten en het Israëlische leger aan te vallen. "Je merkt aan alles dat de Westelijke Jordaanoever een kruitvat aan het worden is", zegt VRT NWS-journalist Rudi Vranckx.

Hamas, dat Gaza bestuurt, is niet aan de macht op de Westelijke Jordaanoever. "Maar Hamas zal aan invloed gewonnen hebben, zeker bij de jongeren. Je merkt dat ze bij betogingen zwaaien met de groene Hamasvlag", zegt Vranckx. "Maar er zijn ook onafhankelijke activistische cellen - zoals Arien al-Oesoed of de Leeuwenkuil - die in confrontaties zijn beland met het Israëlische leger." Toch zou Hamas zich ontgoocheld hebben getoond omdat het op de Westelijke Jordaanoever voorlopig nog niet tot zeer grootschalig protest is gekomen.

Door de oorlog in Gaza is de bewegingsvrijheid van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever wel sterk aan banden gelegd. "De veiligheidsmaatregelen zijn draconisch. Gemeenschappen en dorpen zijn vaak afgesloten. De meeste grote wegen zijn afgesloten voor Palestijnen en kunnen alleen worden gebruikt door Israëlische kolonisten."

De aanval van Hamas vanuit Gaza kwam voor Israël als een verrassing. "Het gevoel heerste dat de Westelijke Jordaanoever de drukkookpan was, dat daar een Derde Intifada zat aan te komen", zegt Vranckx. "Die is er nu nog niet, maar veel is er niet nodig."

Ook buiten de Palestijnse gebieden neemt de onrust toe. Dat is zeker het geval in Libanon, ten noorden van Israël. De voorbije weken hebben het Israëlische leger en Hezbollah elkaar zo goed als dagelijks beschoten. Hezbollah, een door Iran gesteunde militie, vuurt raketten af in de richting van Israël, het Israëlische leger antwoordt met bombardementen. Volgens de Verenigde Naties zijn al bijna 20.000 Libanezen weggevlucht uit vrees voor toenemend geweld in de grensstreek.

Het geweld roept herinneringen op aan de laatste oorlog tussen Libanon en Israël, in 2006. "Die oorlog, waarbij 1.100 Libanezen om het leven zijn gekomen, is hier een trauma", zegt VRT NWS-journaliste Inge Vrancken die ter plaatse is. 

Libanon is decennialang geteisterd geweest door oorlog. In de vroege jaren 80, tijdens de Libanese burgeroorlog (1975-1990), viel Israël ook al binnen in Libanon. Als een reactie daarop is Hezbollah ontstaan, dat door de steun van Iran steeds sterker is geworden.

"Hezbollah is een heel zwaarbewapende, grote militie, die veel meer schade kan aanrichten dan Hamas", zegt Vrancken. "Hezbollah wordt gezien als een staat in de staat. De Libanese regering en het leger hebben daar niet veel zeggenschap over. Vooral Iran stuurt Hezbollah."

Maar noch Iran, noch Israël, noch Hezbollah heeft zin om de oorlog in Gaza te doen escaleren naar de buurlanden. Ook de Libanezen zelf willen geen oorlog, al heerst er dan grote frustratie over wat er in Gaza gebeurt. Het gaat al jarenlang erg slecht in Libanon, dat politiek maar zeker economisch aan de grond zit.

"Cynisch genoeg is dat misschien wel de beste bescherming voor Libanon", meent Vrancken. "Hezbollah weet dat de Libanezen er echt geen oorlog bij kunnen nemen. Iedereen is voorlopig dus terughoudend, maar het valt niet te voorspellen wat de reactie kan zijn als in Gaza het grondoffensief losbarst waar al zo lang sprake van is."

Ook Syrië, dat sinds 2011 het toneel is van een aanhoudende oorlog, dreigt bij dit conflict te worden betrokken. De voorbije nacht zegt het Israëlische leger militaire infrastructuur in Syrië te hebben bestookt. Syrië zegt dat daarbij verschillende militairen om het leven zijn gekomen.

De voorbije dagen zijn de internationale luchthavens van Damascus en Aleppo buiten gebruik geraakt na luchtaanvallen door Israël. Volgens Israëlische media wil het leger met de bombardementen voorkomen dat Iran wapens kan verschepen naar bondgenoten in het Midden-Oosten, zoals de Hezbollah in Libanon.

Dat Israël luchtaanvallen uitvoert op Syrië is overigens geen nieuwigheid. Sinds het begin van de oorlog in Syrië heeft het Israëlische leger honderden luchtaanvallen uitgevoerd op doelwitten in Syrië, zeker op de luchthavens. Israël communiceerde daar niet over, maar heeft wel meermaals gezegd dat het niet wil dat Iran zijn aanwezigheid in het land versterkt. Het regime van de Syrische president Bashar al-Assad heeft nauwe banden met Iran.

Jordanië komt minder in beeld, maar ook daar wordt de oorlog in Gaza scherp gevoeld. Zeker ook omdat Jordanië, net als Libanon en Syrië, een zeer grote Palestijnse bevolking heeft. "Van de 11 miljoen Jordaniërs is meer dan de helft van Palestijnse afkomst", zegt Inge Vrancken. "Het zijn nakomelingen van mensen die na 1948 of na de Zesdaagse Oorlog in 1967 gevlucht of verdreven zijn, vooral uit de Westelijke Jordaanoever, die tot 1967 Jordaans grondgebied was. In Jordanië wordt bijna elke dag gedemonstreerd tegen de Israëlische bombardementen."

De verhouding van Jordanië met Israël is een stuk beter dan die van de buurlanden. De twee landen hebben in 1994 - een jaar na de Oslo-akkoorden die heel even een begin van vrede leken te beloven voor Israël en de Palestijnse gebieden - een vredesakkoord gesloten.

"Dat is voor beide landen heel belangrijk. Jordanië is een belangrijk land om de regio stabiel te houden. In het woelige Midden-Oosten is Jordanië een van de meest rustige en stabiele landen, al heerst er altijd wel een soort dreiging: ook Jordanië heeft een aantal bloedige aanslagen gehad. Voor de Jordaanse koning Abdullah is het altijd een evenwichtsoefening om de goede band met Israël te behouden, maar het tegelijk op te nemen voor de Palestijnen."

De relatie tussen Israël en Jordanië staat wel onder druk en de spanningen tussen beide landen zijn onder de huidige Israëlische premier Benjamin Netanyahu toegenomen.  

Ook voor het Westen, en met name voor de Verenigde Staten, is Jordanië belangrijk. "We hebben dat destijds gezien bij de coalitie tegen terrorisme in Irak en Syrië: toen was Jordanië een belangrijke uitvalsbasis", zegt Vrancken.

"Voor Jordanië is de relatie met het Westen en met Israël een noodzaak. Jordanië heeft bijna geen water. Het heeft Israël nodig om aan voldoende water te raken, en ook voor militaire technologie om het land te beschermen. Jordanië zal er dus alles aan doen om de relatie met Israël goed te houden, maar moet aan de andere kant natuurlijk ook zijn bevolking in de hand houden, die elke dag bozer wordt over de steeds intenser wordende bombardementen op Gaza."