Vertragen, hoe dan? Gaat het leven echt sneller dan ooit tevoren?

watch STYLE

WATCH STYLE
onthaasten voor beginners

In een wereld vol haast en afleiding is het een eenvoudige, maar rebelse daad je horloge een dag af te doen. Hoe komt het dat we zo onrustig in het leven staan? Geduld is een schone zaak, toch?

Tekst / Maya Toebat Illustratie / Gorgeous Georges Studio

Ik spring op mijn fiets naar het werk en ga zo snel als ik kan. Net als ik op tempo ben, moet ik wachten voor het rode licht. Mijn voeten staan op de pedalen, mijn ogen wijken niet van de lichten. Groen, en ik ben weer weg. Zeker vijf keer is het van dat: ik moet remmen aan het licht en even later arriveert ook de fietser die op zijn dode gemak vooruitgaat en toch even snel op zijn bestemming zal aankomen.

Het doet me nadenken. Waarom ben ik zo ­onrustig? Als een vriend te laat komt of ik aan de kassa aanschuif, ontsnapt vaak een diepe zucht. Ik sta gulzig in het leven en elke gemiste minuut is een gemiste ervaring. Of mis ik juist veel mooie momenten doordat ik me erger in plaats van te accepteren dat ik moet wachten?

Wachten op marshmallows

Terwijl festina lente of ‘haast je langzaam’ vroeger een begeerde levenswijze was, willen we tegenwoordig zo veel mogelijk, en wel nu meteen. Haast is een statussymbool geworden. Hoe voller onze agenda zit, hoe belangrijker we ons wanen. Vaak nemen we time is money heel letterlijk. Zo schrijft Mary Jane Ryan in haar boek De kracht van het geduld dat in Tokio een fastfoodrestaurant bestaat waar je niet hoeft te betalen als je langer dan 90 seconden op je lunch moet wachten. Meer nog: hoe ­sneller je eet, hoe minder je betaalt.

Dat ongeduld kennen we al van jongs af, bleek uit het bekende marshmallow-­experiment aan de Stanford Universiteit. ­Onderzoeker Walter Mischel legde een marshmallow voor de neus van een groep kleuters. Wie 20 minuten kon wachten, kreeg een tweede, als beloning. De meeste kinderen aten hun snoepje echter heel snel op.

Ik weet nog dat ik als kind het gevoel had,
dat elk volgend jaar sneller voorbij leek te gaan. Het is alsof we op een sneltrein stappen en na een tijd niet meer doorhebben dat we door het leven snellen. Ook Carl Honoré, journalist en auteur van In Praise of Slow ­bevond zich in een turbomodus, tot die trein twintig jaar geleden abrupt tot stilstand kwam. Hij las zijn zoon elke avond een ­verhaaltje voor en merkte dat hij zelfs daar paragrafen oversloeg, omdat het niet snel ­genoeg vooruitging. “We zijn zo vol van de snelheidscultuur”, zegt hij in zijn TED Talk In praise of slowness, “dat we niet gewaar­worden dat die een tol eist op elk aspect van ons leven: onze gezondheid, ons eetpatroon, ons werk, onze relaties, onze omgeving en onze gemeenschap. Soms hebben we een ­wake-upcall nodig, om in te zien dat we ons door het leven haasten in plaats van het ­werkelijk te beleven.”

Keuzestress

Die verslaving aan snelheid gaat al langer
terug in de tijd dan we beseffen, zegt Honoré. “De mens is zo geprogrammeerd”, vertelde hij aan De Morgen. “Als onze voorouders oog in oog stonden met een roofdier, hadden ze geen tijd om een weloverwogen beslissing uit te dokteren. Er was alleen het hier en nu.”

Tegenwoordig hebben we meer tijd om na
te denken over onze reactie, maar juist die ­gedachten gaan we soms uit de weg door ­snelheid te verkiezen. “Snelheid wordt een manier om onszelf af te schermen van de ­grotere, diepere vragen”, zegt Honoré ook in zijn TED Talk. “Doordat we bezig blijven, ­leiden we onszelf af van de levensvragen.
Ben ik gelukkig? Groeien mijn kinderen goed op? Nemen politici goede beslissingen?”

Afleidingsmechanismen zijn er volop, zeker sinds de komst van het internet. Wilde je vroeger iets opzoeken over de Indiase economie, dan ging je naar de bibliotheek, zocht je een boek over het onderwerp en spitte je dat door. Tegenwoordig biedt Google je het antwoord meteen op een gouden schoteltje aan. De ­digitale technologie levert direct resultaat,
en daardoor hebben we nog minder geduld. Bovendien opent je smartphone ook meer ­mogelijkheden. Zo kan ik nu met gemak even bijpraten met een Finse vriendin of in één klik mijn avondmaal bestellen.

In zijn boek Rusteloosheid merkt de filosoof ­Ignaas Devisch op dat de keuzemogelijkheden op alle gebieden van het leven gigantisch groeien. “Wanneer je thuis komt, is er een ­televisie met tientallen kanalen, een stapel boeken, of het internet met zijn oneindige mogelijk­heden, die ons voortdurend met de beweeglijkheid en de dynamiek van de wereld in contact kunnen brengen. Daarnaast reizen we met het grootste gemak de wereld rond, wisselen we vaak van job, woonplaats en ­relatie, zodat een individu zijn synoniem is ­geworden voor aanhoudende beweeglijkheid en verandering.”

Uit al die mogelijkheden willen we het maximaal haalbare halen, en dat is volgens hem zo slecht nog niet. “Rusteloosheid kan evengoed de motor zijn van passie en creativiteit. Dat lijkt voor velen van ons een belangrijke drijfveer te zijn in het leven. Passie doorbreekt misschien het evenwicht in ons leven, maar wat stelt een evenwichtig leven zonder passie voor?”

Vertrouwen

In plaats van de drukke beweging in te ­dammen, kunnen we volgens Ignaas Devisch dus ­beter zoeken “naar manieren om minder ­onrustig in de beweeglijkheid te staan”.
Ook Honoré gelooft niet dat we snelheid ­volledig moeten bannen. Soms is traag niet het antwoord, bijvoorbeeld wanneer je drie uur in de file staat. “Maar”, gaat hij verder in zijn TED Talk, “er bestaat ook zoiets als goed traag, wat betekent dat je de tijd neemt om met je ­gezin te eten terwijl de tv uitstaat, dat je een probleem op kantoor van alle kanten bekijkt om de beste beslissing te nemen of dat je ­gewoon tijd maakt om te vertragen en van
je leven te genieten.” Hoe meer je haast, hoe sneller je leven immers voorbijvliegt, en willen we het niet zo lang mogelijk koesteren?

Bovendien zijn we mentaal gezonder wanneer we geduldig zijn. Tien jaar na het Marsh­mallowexperiment werden de kinderen ­opnieuw onderzocht. Daaruit bleek dat de deelnemers die als vierjarige wilden wachten op de tweede marshmallow, volgens hun ­ouders beter konden plannen, met stress
en frustraties omgaan, zelfverzekerder en ­verbaal sterker waren en zich beter konden concentreren dan leeftijdsgenoten.

Het is natuurlijk makkelijker te wachten op een uitkomst of een beloning die je al kent. Vaak weten we echter niet op welke marshmallow we wachten, en of het wel de moeite waard is om te wachten. Kun je het best ­wachten op de volgende versie van een ­smartphone of nu de nieuwste kopen die
op de markt is? Professor Alexander Gattig ­definieert geduld dan ook als “het vermogen om je behoeftebevrediging uit te stellen en ­keuzes te maken die pas in de toekomst zullen lonen”. Oefenen in geduld is ook oefenen in vertrouwen: verwachten dat de juiste oplossing uit de bus komt, ook al weet je nog niet hoe.

Nieuwsgierig

Langzaam leven is een soort langetermijns­leven, maar het helpt ook om onze controle over de toekomst los te laten. Wanneer je je tempo verlaagt, ben je meer in het hier en nu, en sta je meer open voor wat er rondom je ­gebeurt. Auteur Marjolein van Heemstra ­beschrijft het in haar boek In lichtjaren heeft niemand haast: “Wanneer je relaxed bent,
dan kun je openstaan. Dan ga je nadenken. Luisteren. Daar gaat het toch om? Want als je haast hebt, heb je stress, en dan hoor je niks
en zie je niks.”

Het is niet voor niets dat goede ideeën je vaak binnenvallen wanneer je er niet mee bezig bent, bijvoorbeeld als je in de douche staat
of op de fiets zit. “Een voorwaarde voor ­creativiteit is associatief denken, en dat lukt makkelijker wanneer ons brein niet overbelast is”, aldus Honoré in De Morgen. “Een ‘trage’ mindset is een katalysator voor nieuwsgierigheid. Je neemt letterlijk de tijd om de wereld te ontdekken en na te denken.”

Vandaag stond ik weer voor het rode licht. Zachtjes maakte ik mijn blik los van de paal en keek ik rond, naar mijn medefietsers, de vogel die voorbijvloog en het koppel dat halt hield bij het zebrapad. Mijn blik bleef hangen bij de vrouw die het blijkbaar comfortabeler vond op sokken rond te lopen dan schoenen aan te doen. Wat je tijdens het wachten al niet opmerkt.