"Zeldzaam & onmisbaar": unieke verzameling beschermde werken in het MAS naar aanleiding van 20 jaar Vlaams topstukkendecreet
In het MAS in Antwerpen zijn vanaf vanavond zo'n honderd werken te zien die op de Vlaamse topstukkenlijst staan. Die lijst ontstond 20 jaar geleden in het kader van het Vlaamse topstukkendecreet. Ondertussen beschermt Vlaanderen met dat decreet zo'n 1.000 objecten en verzamelingen. Het MAS stelt er een honderdtal tentoon tijdens de expo: "Zeldzaam & onmisbaar".
Wat waardevol is, moet beschermd worden. Dat is de logica van het Vlaamse topstukkendecreet. Sinds het ontstaan van dit decreet in 2003 zijn zo'n 1.000 objecten en verzamelingen omwille van hun uitzonderlijke historische, cultuurhistorische, archeologische, wetenschappelijke of artistieke betekenis als topstuk erkend en beschermd.
Het decreet kwam er nadat verschillende belangrijke werken uit Vlaamse collecties - van onder meer Ensor, Jordaens en Beuckelaar - in buitenlandse musea waren beland. Vandaag zouden zulke stukken dankzij het topstukkendecreet niet meer zomaar uit Vlaanderen weggehaald kunnen worden.
Topstukken zijn werken die een bijzondere bescherming nodig hebben en verdienen
Naar aanleiding van de 20e verjaardag van het topstukkendecreet organiseert de Vlaamse overheid samen met het MAS de expo "Zeldzaam & onmisbaar", een prestigieuze en unieke tentoonstelling waarin een honderdtal Vlaamse topstukken bijeen werden gebracht. Vanavond kunnen genodigden de tentoonstelling al bezoeken, vanaf dinsdag kan iedereen de werken gaan bezichtigen.
"Topstukken zijn werken die een bijzondere bescherming nodig hebben en verdienen", zegt Thomas Leysen, curator van de tentoonstelling in het MAS. Leysen is ook voorzitter van de Topstukkenraad die advies geeft aan de Vlaamse minister van Cultuur over welke werken thuishoren op de Vlaamse topstukkenlijst. Maar het is wel de minister, op dit moment dus Jan Jambon (N-VA) die de uiteindelijke knoop voor dergelijke beslissingen doorhakt.
BEKIJK - Reporter Ann De Bie krijgt een rondleiding in het MAS:
Zeldzaam & onmisbaar
Om in aanmerking te komen voor een plaatsje op de Vlaamse topstukkenlijst moet een voorwerp of verzameling in eerste instantie een archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis voor de Vlaamse Gemeenschap hebben. Daarnaast moet het werk ook "zeldzaam" én "onmisbaar" zijn. Dat verklaart meteen de titel van de expo in het MAS.
- Zeldzaam is een roerend goed of een verzameling waarvan er nagenoeg geen andere – gelijke of gelijksoortige – in dezelfde staat binnen de Vlaamse Gemeenschap aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld het enige gekende kunstwerk in Vlaanderen van een beroemd en algemeen erkend schilder uit de kunstgeschiedenis.
- Onmisbaar betekent dat het voorwerp of de verzameling minstens één van de volgende vier eigenschappen bezit:
- een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen: het voorwerp of de verzameling is een duidelijke herinnering aan onder meer personen, gebeurtenissen of tradities die belangrijk zijn voor de cultuur, de geschiedenis of de wetenschapsbeoefening van Vlaanderen.
- een schakelfunctie: een object met een schakelfunctie toont een essentiële fase/omwenteling in het oeuvre van een kunstenaar, van een school of stijl of van een ontwikkeling in de wetenschap.
- een ijkwaarde: de ijkwaarde is een typisch wetenschappelijke functie. Bij kunstwerken stemt de ijkwaarde bijvoorbeeld overeen met (het enige) gedateerde en/of gesigneerde kunstwerk van een meester op basis waarvan men de rest van zijn oeuvre kan toeschrijven en dateren.
- een bijzondere artistieke waarde: dit duidt op het artistieke belang van het voorwerp of de verzameling in vergelijking met de gekende kunstproductie.
Unieke verzameling
Voor de tentoonstelling in het MAS geven zo’n 35 grote en kleine musea, maar ook kerken, bibliotheken en particuliere verzamelaars de topstukken uit hun collectie tijdelijk in bruikleen. Het gaat om Middeleeuwse manuscripten, beroemde schilderijen van Hugo Van der Goes, Rubens, Jordaens, Ensor, Magritte en Bacon, beelden van Lucas Faydherbe en Henry Moore én zoveel meer.
Een van de pronkstukken is een tekening van de Italiaanse kunstschilder Michelangelo, de enige van Vlaanderen. Het jongste werk van de tentoonstelling is dan weer "Great American Nude #45" van de Amerikaanse pop-artkunstenaar Tom Wesselmann van 1963. Normaal zou je heel Vlaanderen moeten doorkruisen voor deze parels uit de kunstgeschiedenis, maar vanaf dinsdag kan iedereen ze dus samen bewonderen in het MAS.
