‘Investeren was spotgoedkoop. Dat is nu voltooid verleden tijd’: over de kommer en kwel op de beurs

Kwakkelen alleen de Europese aandelenbeurzen of is het een wereldwijd fenomeen?

“Het gaat wereldwijd niet zo goed. Dat is vooral een gevolg van de sterk gestegen rente, met daaraan gekoppeld de grote onzekerheid over hoe die verder zal evolueren.

“De stijgende rentevoeten van de voorbije maanden moesten de hollende inflatie onder controle krijgen. De bedoeling was om zo de economie te laten afkoelen. Maar dat lijkt toch niet overal even goed te lukken. Want de Amerikaanse economie, bijvoorbeeld, blijft stevig overeind.

“In Europa remde de hogere rente de economie veel beter af dan in de VS. Ik vermoed daarom dat we bij ons toch stilaan de piek van de rente aan het bereiken zijn. Al valt een nieuwe renteverhoging voorlopig niet uit te sluiten. Een felle stijging verwacht ik niet meer.

“Toch neemt de vrees toe dat de rentevoeten voor langere tijd hoog zullen blijven. Op dinsdag 31 oktober en woensdag 1 november komt het Federal Open Market Committee (FOMC) van de Fed, de Amerikaanse centrale bank, bijeen om zich over de rente te buigen. Die nakende meeting verklaart gedeeltelijk de onrust op de markten. Een aantal Fedbestuurders sturen nu al verschillende boodschappen de wereld in over het al dan niet verhogen van die rente. Dat helpt de onzekerheid natuurlijk niet te temperen en voedt de angst.”

De Amerikaanse hypotheekrente klokt nu al af boven 8 procent.

“De rentevoeten voor allerlei leningen, zoals voor de aankoop van een huis, maar ook voor auto- en studieleningen, zijn gekoppeld aan de rentevoeten op overheidsobligaties, op leningen uitgegeven door de overheid. De rente op overheidsobligaties flirt in Amerika momenteel met 5 procent. Alle andere leningen aan consumenten of bedrijven volgen die trend.”

Eind jaren 1980 was een rente van 12 procent voor een hypotheeklening bij ons geen uitzondering. Stevenen we daar nu opnieuw op af?

“Dat denk ik niet, precies omdat in Europa de hogere rente de groei in de economie al behoorlijk heeft vertraagd en een verdere verhoging van de rente een recessie zou kunnen veroorzaken.

“Als de rente voor obligaties hoge toppen scheert, wil dat zeggen dat potentiële beleggers niet langer alleen op de aandelenmarkten een hoger rendement kunnen halen. Op dat moment worden obligaties een aantrekkelijk alternatief voor aandelen. Daar komt bij dat het risico lager ligt.”

Is dat vergelijkbaar met onze pas afgesloten zeer succesvolle staatsbon op één jaar? Omdat een spaarboekje amper nog iets opbracht, versluisden de Belgen massaal hun spaarcentjes van de banken naar de overheid.

“Je kunt het er inderdaad mee vergelijken. Een groot verschil is dat zowel een spaarboekje als een staatsbon weinig risicovol is. Wie de voorbije jaren een hoger rendement nastreefde, moest wel risico nemen en kwam zo bijna automatisch op de aandelenmarkt en de beurs terecht. Want de rente werd die hele tijd kunstmatig laag gehouden.

“Veel investeerders rekenden erop dat de hogere rente op relatief korte termijn opnieuw zou dalen en kochten ook om die reden obligaties aan. Nu dringt het besef bij hen door dat de rente voorlopig niet daalt, maar mogelijk zelfs nog licht zal stijgen, met als gevolg een negatief effect op uitstaande obligaties. Dus doen ze die zo vlug mogelijk van de hand. Op korte termijn handelen investeerders vaak naar wat ze verwachten. Als die verwachting dan niet uitkomt, proberen ze meteen bij te sturen.

“Voor bedrijven is de hoge rente als wapen tegen de inflatie ook geen goed nieuws. Want het doel is de economie te laten afkoelen, wat als gevolg heeft dat de vraag naar producten daalt. Een onderneming die schulden of bankleningen voor investeringen wil aangaan, zal daar door de hogere rente meer voor moeten betalen. Als de vraag daalt, groeit de onzekerheid of hun investeringen wel zullen renderen. Dat zet hun aandelenkoersen onder druk.”

Daar komen dan nog eens de oorlogen in Oekraïne en Israël bovenop.

“Hoe meer geopolitieke onrust, hoe slechter dat is voor de aandelenmarkten. De obligatiemarkten spinnen daar dan weer garen bij. Dat fenomeen heet toepasselijk flight to safety.

“Al is dat effect vandaag nog niet te bespeuren. De renteonzekerheid weegt in de VS zwaarder door dan de geopolitieke onrust. Overheidsobligaties worden nu massaal verkocht, waardoor hun prijzen dalen. Daar komt bij dat de interne politieke malaise tussen Democraten en Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden het imago van de VS een deuk geeft, waardoor investeren in Amerikaanse overheidsobligaties wellicht als risicovoller wordt beschouwd.”

Hogere rentevoeten zijn sowieso slecht nieuws voor overheden met veel schulden?

“Zeker. De rentelast neemt daardoor alleen maar toe. Het is geen toeval dat kredietbeoordelaar Fitch de Amerikaanse ratingscore onlangs van AAA (de hoogste kredietrating, wat betekent dat geld lenen aan de Amerikaanse overheid als zeer weinig risicovol wordt beschouwd, red.) naar AA+ verlaagde.”

Stevenen we op een nieuwe beurscrash af?

“Ik heb geen glazen bol en kan onmogelijk voorspellen of deze kwakkelende markten in een crash zullen eindigen. Het is trouwens niet allemaal kommer en kwel: sommige techbedrijven deden het in 2023 nog zeer goed. Dat neemt niet weg dat de combinatie van onzekerheid en hoge rente nefast is voor de aandelenmarkten. Laten we hopen dat de FOMC-meeting van volgende week een beetje druk van de ketel haalt.”

Maar wat als de Amerikaanse centrale bank dan een forse renteverhoging afkondigt?

“Als ze de rente te sterk verhoogt, bestaat de kans dat ze de Amerikaanse economie in een recessie duwt. Dan is het hek helemaal van de dam. Dat wil de Fed ongetwijfeld vermijden. De voornaamste vraag die haar zal bezighouden, is of de rente voldoende verhoogd is.

“De juiste balans vinden is moeilijk. Want de economie moet afkoelen, maar best niet te veel. De huidige hogere rente lijkt niet voldoende te zijn. Al hoeven we daar misschien niet te hard over te panikeren, want het effect van een renteverhoging werkt altijd met vertraging in op de economie.”

Heeft de kwakkelende beurs ook gevolgen voor de gewone consument, voor wie niet op de beurs actief is en zijn appeltje voor de dorst op een spaarboekje geparkeerd heeft?

“We delen allemaal min of meer in de klappen. In de eerste plaats natuurlijk al wie op de beurs actief is en investeerde in aandelen of obligaties. Maar ook wie een lening wil aangaan, voelt het in zijn portemonnee, want die rentevoeten stijgen mee. Hypotheekleningen werden intussen flink wat duurder. Wie via het werk deelneemt aan een pensioenplan waarbij onderliggend geïnvesteerd wordt in aandelen en obligaties, boet ook in aan rendement.”

Is het een goed idee om nu op de beurs gekelderde aandelen in te slaan?

“Ik heb geen antwoord op die vraag. Een paar maanden geleden achtten investeerders de tijd rijp om aandelen in te ruilen voor obligaties; nu oordelen ze dat ze van die obligaties af moeten. Is dat verstandig? Ik weet het niet. Nee, dit is allemaal niet zo vanzelfsprekend.”

Maakt u zich zorgen?

“Je veel zorgen maken is nooit erg goed. Want als mensen in een kramp schieten, wordt dat vaak een selffulfilling prophecy. Wie in aandelen wil investeren, moet zich er goed van bewust zijn dat het voor de lange termijn is. Dat impliceert ook dat het verschillende jaren op rij weleens slecht zou kunnen gaan. Vooral op die momenten moet je als investeerder het hoofd koel houden. Paniek is altijd een slechte raadgever.”

Test-Aankoop prees vorige week in een nieuwsbrief zijn leden aandelen in de wapenindustrie aan. Onder meer het Franse bedrijf Thales, dat apparatuur voor tanks en raketwapens produceert, en het Amerikaanse bedrijf Lockheed Martin kregen een opgestoken duim. Een goed idee?

“Ik vond dat voor een consumentenorganisatie een zeer merkwaardig beursadvies. (lacht) De wapenindustrie is toch een beladen sector? ‘We bekijken het puur economisch’, reageerde de woordvoerster van Test-Aankoop op de aanzwellende kritiek. ‘Het is aan de belegger om te oordelen.’ Ik vind dat de organisatie zich daar met die redenering zeer makkelijk van af probeerde te maken.”

Maar vanuit dat ‘puur economisch’ standpunt snijdt in deze tijden van oorlog en onrust hun advies misschien wel hout?

“Zeker. Dat geldt trouwens niet alleen voor de wapensector. Er zijn ook ‘puur economische’ redenen te verzinnen om volop in oil and gas-aandelen te investeren.

“Veel ondernemingen streven er nu naar om aan de zogenaamde ESG-criteria te voldoen. ESG staat voor Environmental, Social en Governance. Aan de hand van de ESG-criteria kun je bepalen hoe duurzaam, ethisch en maatschappelijk verantwoord een onderneming is. Ze zijn meteen ook een handige leidraad voor wie op een gewetensvolle wijze in aandelen wil investeren.

“Als alleen nog het puur economische rendement een rol speelt, staat niets je in de weg om aandelen te kopen uit sectoren die niet wakker lijken te liggen van ESG. Die ‘niet-ESG-sectoren’ doen het trouwens goed op de beurs. Maar is dat ethisch een volledig te verantwoorden keuze?

“Al is het ook zo dat bedrijven kansen moeten krijgen om op termijn te verduurzamen en zo de ESG-criteria te halen. Er kunnen dus goede redenen zijn om niet-ESG-ondernemingen tóch via aandelen te financieren. De geldkraan volledig dichtdraaien is niet altijd de verstandigste oplossing. Want dan zullen ze er nooit in slagen om nieuwe, propere technologieën te ontwikkelen. De overgang naar een ESG-bedrijf gebeurt best stap voor stap.”

Tijdens de lange periode van bijna-nulrente vloeide er soms gigantisch veel investeringsgeld naar beloftevolle start-ups. Velen maakten nooit winst, maar stapelden de verliezen op. Zolang er bij een volgende investeringsronde geld bleef binnenvloeien, leek er geen vuiltje aan de lucht. Komt dit model door de stijgende rente niet zwaar onder druk? Denk maar aan hoe afgelopen zomer de Nederlandse fietsenmaker en ‘groeibelofte’ VanMoof failliet ging.

“Stijgende rentevoeten zijn per definitie slecht nieuws. Zolang de rente laag blijft, is het goedkoop om leningen aan te gaan en is investeren goedkoop. Die vlieger gaat vandaag niet langer op: de rente piekt en lenen is duur. Dat was juist het opzet: de goed draaiende economie afremmen. Met als gevolg dat sommige ondernemingen dat niet zullen overleven.

“Door de zeer lage rente van de voorbije jaren raakten we in Europa gewend aan een overvloed aan cash. Investeren was spotgoedkoop. Dat is nu voltooid verleden tijd.”

We staan weer met beide voeten op de grond?

“Misschien is dit een noodzakelijke correctie want de rente was zeer lang extreem laag. Dat was niet normaal. Eigenlijk wisten we allemaal wel dat we ooit zouden moeten landen. Zo’n landing doet meestal een beetje pijn.”