Na de mysterieuze glimlach nog een geheim: onderzoekers ontdekken giftige stof in ‘Mona Lisa’

Onderzoekers uit Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben een klein microscopisch monster onderzocht dat uit een verborgen hoekje van de ‘Mona Lisa’ is genomen. Ze maakten gebruik van verschillende beeldvormingstechnieken, waarbij zowel röntgenstralen als infraroodlicht werden ingezet om de gebruikte stoffen te identificeren.

Het onderzoeksteam ontdekte niet alleen olie en loodwit, zoals ze hadden verwacht, maar ook een zeldzame stof genaamd plumbonacriet (Pb5(CO3)3O(OH)2). Plumbonacriet ontstaat wanneer olie reageert met lood(II)oxide (of PbO). Dit wijst erop dat Leonardo da Vinci hoogstwaarschijnlijk lood(II)oxide heeft gebruikt in zijn schilderijen.

Dezelfde PbO-verbinding werd gevonden in verschillende microscopische monsters die werden genomen van het oppervlak van ‘Het Laatste Avondmaal’, een ander beroemd schilderij van da Vinci. De enige verwijzingen naar PbO in de geschriften van de Italiaanse kunstenaar waren echter gerelateerd aan remedies voor de huid en het haar. Ook al staat het niet vermeld in zijn geschriften, het lijkt er toch op dat da Vinci lood(II)oxide gebruikte als grondlaag. Dit is iets dat al eerder is verondersteld, maar nu hebben de onderzoekers er meer direct bewijs voor.

Men denkt dat Leonardo da Vinci het lood(II)oxide-poeder heeft verhit en opgelost in lijnzaadolie of notenolie, wat resulteerde in een mengsel dat dikker was en sneller droogde dan traditionele olieverf. Dit recept werd later ook door andere kunstenaars overgenomen. Opmerkelijk is dat dezelfde plumbonacriet-stof is aangetroffen in het schilderij ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt, dat dateert uit 1642, bijna anderhalve eeuw na de ‘Mona Lisa’. Dit suggereert dat de Nederlandse meester mogelijk een vergelijkbare techniek als da Vinci gebruikte.

Deze ontdekking illustreert opnieuw hoe moderne analysemethoden nieuwe inzichten verschaffen in historische objecten. Eerder is geavanceerde 3D-beeldvorming gebruikt om een ander schilderij van da Vinci, genaamd ‘Salvator Mundi,’ te onderzoeken. Het benadrukt ook de creativiteit van Leonardo da Vinci, een kunstenaar die niet alleen uitblonk in de schilderkunst, maar ook op andere terreinen zoals wiskunde, scheikunde en techniek.

“Hij was iemand die graag experimenteerde en elk van zijn schilderijen is technisch gezien compleet anders,” vertelde chemicus Victor Gonzalez, van het Institut de Recherche de Chimie Paris in Frankrijk, aan de ‘Associated Press’.

Het onderzoek is gepubliceerd in het ‘Journal of the American Chemical Society.’