Waarom proffen beter (geen) lesopnames voorzien voor afwezige studenten

“Op de vraag waarom mensen nog naar de bioscoop gaan, antwoordt Quentin Tarantino: eenmaal de film start, wordt een zaal van relatief onbekende mensen een publiek. Je hoort mensen samen met jou lachen, griezelen, een oordeel vormen. In zekere mate is een les ook zo’n event, waarbij je samen uitzoekt hoe je het beste kennis overbrengt.”

Philippe Noens is docent aan de opleiding gezinswetenschappen van Hogeschool Odisee. Onder geen beding neemt hij zijn lessen op. Daar zijn goede redenen voor, vindt hij: de afstudeercijfers zouden hoger liggen bij wie naar de campus komt. Bovendien vermijd je zo dat onzekere studenten zich overmatig voorbereiden en de lessen meermaals bekijken, terwijl uitstellers pas de week voor het examen beginnen te bingewatchen.

Maar wat met studenten die wel naar de les willen komen, maar er niet geraken? Noens verwijst hen door naar de notities van medestudenten, de powerpoints en het vragenuurtje aan het einde van het semester.

Leerstoornis

Als het van Vlaams Parlementslid Brecht Warnez (cd&v) afhangt, moeten sommige groepen altijd lesopnames ter beschikking hebben. Hij denkt dan bijvoorbeeld aan werkstudenten, studenten met een functiebeperking of met een leerstoornis. “Lesopnames zijn voor veel studenten echt noodzakelijk”, meent Warnez. “Het recht op lesopnames zorgt ervoor dat het studierendement verhoogt voor studenten die anders niet naar de les kunnen.”

Ook Julien De Wit, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS), is voorstander. “De voordelen zijn legio. Zo kan een student in armoede overdag werken en ’s avonds uitgesteld kijken, of iemand met een leerachterstand kan meer tijd nemen om de inhoud te verwerken.”

Opvallend: Warnez diende al een jaar geleden een voorstel in om dat recht decretaal te verankeren. Maar deze week liet minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) naar aanleiding van een Veto-artikel weten geen fan te zijn van het idee. “Ik verkies maatwerk van de universiteiten en hogescholen boven allerlei algemene decretale verplichtingen”, schreef Weyts op X. De minister vreest ook dat opnames van de les zouden lekken naar andere studenten, met lege aula’s tot gevolg, en fragmenten uit hun context op sociale media terechtkomen.

Carl Devos, professor politicologie aan de UGent, deelt die bezorgdheden. Toch maakt hij lesopnames tijdelijk beschikbaar voor studenten die door een geldige reden afwezig zijn. “Natuurlijk kunnen die studenten als ze dat willen die filmpjes opnemen met hun computer en zo verspreiden. Maar dat heb ik tot nu toe niet meegemaakt. Studenten weten ook wel dat ik stop met mijn lessen op te nemen als ik merk dat ze er misbruik van maken.”

Elk zijn eigen beleid

Meer dan drie jaar na de start van de coronacrisis is digitaal lesgeven zo nog altijd een heikel punt in het hoger onderwijs. Zowat elke universiteit of hogeschool ontwikkelde intussen een eigen beleid rond digitaal onderwijs, waarbij de meeste wel wijzen op de voordelen van blended learning (een mix van digitaal en fysiek lesgeven). Maar lessen opnemen of livestreamen lijkt vooralsnog nergens verplicht.

Nochtans brengen lesopnames voordelen met zich mee, zegt Wouter Buelens, onderzoeker digitaal leren aan Thomas More. “De opname kan dienen als een belangrijk naslagwerk tijdens het studeren. Onderzoek wijst zelfs op positieve effecten als studenten de opnames tot 1,8 keer sneller bekijken. Zolang de studenten die vrijgekomen tijd nuttig invullen.”

Om volledig mee te zijn, blijft het volgens Buelens wel belangrijk om de lessen bij te wonen. Zeker als het alternatief een droge opname is van de fysieke les. “Je kunt een opgenomen les ook didactisch sterk maken door bijvoorbeeld pauzes te voorzien waarin studenten aan zichzelf uitleggen wat aan bod gekomen is. Maar dat vraagt van de prof natuurlijk meer dan een opname zomaar ter beschikking stellen.”