LEES OOK. Slachtoffer van stalking door ex-partner getuigt: “Soms hoop ik dat hij mij gewoon de kop inslaat”

Het is vrijdag 20 oktober wanneer de 58-jarige Iwan R. zijn ex-partner Ingrid V. staat op te wachten in het dorpscentrum van Sint-Amands (Puurs-Sint-Amands) en haar tot tweemaal toe neerschiet met een jachtgeweer. Na het beëindigen van de relatie werd Ingrid maandenlang belaagd. Hij achtervolgde haar, plaatste gps-trackers onder haar auto en postte levensbedreigende berichten op sociale media. Begin oktober werd hij door de rechtbank in Antwerpen bij verstek veroordeeld tot een effectieve gevangenisstraf van 18 maanden. In plaats van verzet aan te tekenen besloot hij zijn ex in koelen bloede neer te schieten.

Begin oktober: de introductie van het mobiele stalkingalarm (MSA) in onze provincie. Het MSA is een subtiele drukknop die door de procureur kan worden toegekend aan slachtoffers van stalking of intrafamiliaal geweld bij wie de situatie levensbedreigend is.

“Niet alle stalkers hebben namelijk reeds ernstige feiten gepleegd waardoor ze onder aanhoudingsmandaat geplaatst kunnen worden”, meldde toenmalig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Het parket wil in dit verband benadrukken dat het belangrijk is dat slachtoffers van stalking, belaging en intrafamiliaal geweld dergelijke feiten blijven melden bij de politie, zodat het Openbaar Ministerie de nodige onderzoeksdaden kan stellen.

Meer dan 3.000 feiten

In onze provincie worden jaarlijks meer dan drieduizend feiten van stalking of belaging geregistreerd door de politie, waarbij Ingrid V. in 2022 een van de slachtoffers was. “In dit specifieke dossier werd geen mobiel stalkingalarm toegekend aan het slachtoffer, omdat het parket niet op de hoogte was van feiten die zich hadden voorgedaan na 2022, waarvoor de verdachte op 4 oktober 2023 bij verstek veroordeeld werd”, reageerde het Antwerps parket. “Wij hadden echter geen weet van nieuwe verontrustende elementen, een levensbedreigende situatie of nieuwe klachten van het slachtoffer. Daarom werd in dit dossier geen mobiel stalkingalarm toegekend.”

STANDPUNT. Slachtoffers van stalking blijven in angst leven, wachtend op ‘ernstige feiten’ om opnieuw naar de politie te gaan

De werking van het MSA is vrij simpel. Het slachtoffer plaatst de toegekende knop, die verbonden is met de 112-app op de smartphone, bijvoorbeeld in zijn of haar jaszak of handtas. Zodra het slachtoffer de stalker in het vizier krijgt, drukt hij of zij de knop in en wordt de politie verwittigd, die automatisch de nodige achtergrondinformatie en locatie van het slachtoffer ontvangt. Naast het feit dat het MSA levens kan redden, geeft het ook een groter veiligheidsgevoel aan slachtoffers.

Het mobiele stalkingalarm doorstond een geslaagde proefperiode in Gent. In juni was een honderdtal mobiele stalkingalarmen toegekend en werd de politie al veertig keer gealarmeerd, waaronder één keer in Antwerpen. Afgelopen oudejaarsnacht merkte een vrouw uit Gent dat ze achtervolgd werd toen ze op weg was naar vrienden. Dankzij het stalkingalarm kon de Antwerpse politie tijdig tussenkomen.

Nieuwe enkelbanden

Naast het MSA gooit de Vlaamse regering vanaf maart een nieuw wapen tegen stalking en intrafamiliaal geweld in de strijd, namelijk enkelbanden die zowel de daders als de slachtoffers opvolgen. “Dat kan enkel als het slachtoffer daarmee instemt natuurlijk”, benadrukt Niki Dheedene, experte justitie en handhaving bij het kabinet van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA). Het is een project waar Demir laaiend enthousiast over is.

“De enkelbanden worden al gebruikt in Frankrijk, Spanje en Portugal. Ook bij onze noorderburen zijn ze aan het proefdraaien. Hun succes is al bewezen in Spanje. Daar worden jaarlijks zo’n drieduizend daders (en slachtoffers) opgevolgd. Sinds het gebruik van de nieuwe enkelband zijn er geen nieuwe incidenten meer gemeld.”

De nieuwe enkelbanden zullen worden gebruikt wanneer de rechter een plaats- of contactverbod oplegt. Ook tijdens het gerechtelijk onderzoek zou de onderzoeksrechter de nieuwe enkelbanden al in gebruik kunnen nemen. Hoe gaat het systeem te werk? “Vanuit de controlekamer worden de dragers van enkelbanden de klok rond gemonitord”, legt Dheedene uit. “Van hieruit kunnen vanaf maart ook de slachtoffers - die dat willen - verwittigd worden van zodra de dader te dicht in de buurt komt. Ze krijgen een klein toestel met gps-signaal mee. Daarop zal iemand van de centrale het slachtoffer bellen en hen uit de omgeving van de dader begeleiden. Tegelijkertijd wordt ook de politie verwittigd.”

Stop Feminicide

Ook op wetgevend vlak zet België een grote stap vooruit met de goedkeuring van de ‘feminicidewet’. Deze wet doelt op het voorkomen van vrouwenmoord of gendergerelateerde doding. Hoe? Door feminicide beter op te volgen in de cijfers en wetenschappelijk onderzoek van individuele cases uit te voeren. Zo zal er een comité van experten worden opgericht dat elk incident dieper onderzoekt om de risicoanalyse en aanpak van dodelijk (ex-)partnergeweld te verbeteren.

“Momenteel hebben we enkel cijfers van moord en doodslag in het algemeen en in de context van (ex-)partnergeweld, maar niet specifiek van het aantal feminicides in ons land”, stelt Liesbet Stevens, adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM). Volgens blogpost ‘Stop Feminicide’, die zich baseert op krantenstukken, zitten we dit jaar al aan 23 vrouwenmoorden. “Maar in werkelijkheid zal dit aantal zeker nog hoger liggen.”

Uit cijfers verkregen door het IGVM telde ons land vorig jaar 1.652 gevallen van (poging tot) moord, doodslag en onvrijwillige doodslag. Gemiddeld is 13% – of zo’n 215 zaken – daarvan gelinkt aan partnergeweld. Een belangrijke kanttekening: slechts bij één op de vijf gevallen overlijdt het slachtoffer. Het overgrote deel bestaat uit een poging tot moord of doodslag. In drie kwart van de zaken zijn de daders mannelijk. Parket Antwerpen (Antwerpen, Mechelen en Turnhout) telde in 2022 zo’n 372 gevallen van (poging tot) moord, doodslag en onvrijwillige doodslag. 78 dossiers waren gelinkt aan geweld van de partner of ex-partner, veel meer dan de andere parketten in ons land.

Veelplegers

Uit onderzoek blijkt dat het overgrote deel van de daders al voorgaande feiten heeft gepleegd en bekend is bij politie en parket. Bijna de helft van de verdachten heeft minstens vijf tot meer dan twintig antecedenten. “Partnergeweld escaleert zo goed als nooit onmiddellijk naar dodelijk geweld. Dit gebeurt in fases”, legt Stevens uit. “Dit is goed nieuws – voor zover je het goed kunt noemen – want als we deze fases tijdig kunnen opmerken, kunnen we dodelijk geweld voorkomen. Elk dodelijk slachtoffer van (ex-)partnergeweld is een slachtoffer te veel.”