Wel, daarvoor moeten we naar vroeger en nu kijken. Het begrip kunstenaar is tegenwoordig alom gekend. Maar in de vijftiende eeuw was je geen kunstenaar zoals we dat nu noemen. Memling, van der Weyden, zelfs de grootse van allemaal - Van Eyck - , waren ‘beeldenmakers’. Net zoals sportfotografen vandaag emotie vastleggen na een (wan)prestatie, of designers een reclamebeeld ontwerpen in opdracht van iemand. Dat is het uitgangspunt van Museum M Leuven voor de expo Dieric Bouts Beeldenmaker.

Nul vrijheid

“Schilders vandaag de dag hebben artistieke vrijheid. Bouts had nul artistieke vrijheid. Aan hem werd duidelijk uitgelegd wat en hoe hij iets moest schilderen”, zegt curator Peter Carpreau.

Nu: Bouts - minder bekend dan de andere Vlaamse Primitieven - deed dat wel verdomd goed. De grote troef van de expo is dat je nooit eerder zoveel werk van de ingeweken Leuvenaar samen te zien kreeg. En dan ook nog eens met je neus er pal op. Zijn Laatste Avondmaal, dat een vaste stek heeft in de Sint-Pieterskerk in Leuven, kan je normaal enkel zien vanop vier meter afstand. Nu is de triptiek hét sluitstuk van de expo, in een aparte, laatste kamer. Op ooghoogte, vlakbij te bewonderen onder ideale belichting. In drie lettergrepen: fan-tas-tisch.

Zo zijn er nog hoogtepunten. De vleugels van het Triptiek met het laatste oordeel bijvoorbeeld, eigendom van het Louvre. Het middenstuk is verdwenen, maar de zijpanelen zijn wonderlijk: aan één kant de hemel (let op de edelsteentjes tussen de bloemen), aan de andere kant de hel vol met prachtige monsterlijke duivels.

Hoe hij als een van de vernieuwers met perspectief en opbouw in laagjes (Ecce agnus dei) uw blik de diepte inzuigt: dat moet revolutionair, ja schokkend geweest zijn voor middeleeuwse ogen die plots een derde dimensie te zien kregen in een tweedimensionaal vlak. Het kleurgebruik, de aanwezigheid van ‘banale’ dingen die alles nog realistischer maken, de prachtige details… Enfin: de schilderijen van Bouts alleen zijn al de moeite om deze expo te bezoeken.

Indiana Jones

Wat dan met Spielberg en Meus? Wel, verschillende aspecten van het beelden maken komen aan bod. Zoals: world building. Het verhaal van Star Wars wordt volgens curator Carpreau alleen maar realistischer omdat de wereld waarin het verhaal zich afspeelt duidelijk niet onze planeet is. En daarom wordt er veel geld en moeite gestoken in details en landschappen van zulke films. Tolkien deed dat meesterlijk met zijn Midden-Aarde en gameontwikkelaars steken soms nog meer tijd en geld in het creëren van een wereld dan de filmbusiness.

Vandaar tekeningen van Star Wars voor de films van George Lucas. Vandaar een sketch van Spielberg voor een grot in zijn Indiana Jones-saga. Vandaar een foto van Eddy Merckx naast Jezus: beiden kunnen doodgaan en weer verrijzen. En omdat Leuven de figuur Bouts nu helemaal wil claimen is er naast de expo een groot festival aan hem gewijd, inclusief een hoorspel van Het Geluidshuis met de perfect gegaarde stem van stadsgenoot Jeroen Meus.

Is dat allemaal nodig? Of je naar buiten stapt met heel die filosofie van beeldenmaker als extra bagage in je hersenschors, dat weten we niet. Maar wanneer krijg je nog eens de kans om zijn Laatste Avondmaal en co op zo’n unieke manier te zien? Gaan.