BEKIJK - Eerste kleurenfoto's van Europese Euclid-telescoop tonen "scherpste beelden ooit van verre sterrenstelsels"

Deze keer is het niet de James Webb-telescoop, maar wel de Europese tegenhanger Euclid die sterrenkundigen verblijdt met unieke beelden van het heelal. Vier maanden na de lancering van de telescoop heeft ESA de allereerste kleurenfoto's getoond die Euclid kon maken. Eind juli werden de eerste (onbruikbare) proefopnames bekendgemaakt, nu gaat het om de eerste échte foto's.

Op de foto staan zo'n 1.000 sterrenstelsels in de Perseus-cluster, 240 miljoen lichtjaar van ons. In de achtergrond staan nog eens meer dan 100.000 sterrenstelsels verder weg. Veel van die zwakke sterrenstelsels zijn nooit eerder gezien. Sommige zijn zo ver weg dat het licht er 10 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. 

Volgens ESA is het de eerste keer dat zo veel sterrenstelsels in de Perseus-cluster met zoveel detail in beeld worden gebracht. Volgens astronomen kunnen sterrenclusters als Perseus enkel gevormd worden als er donkere materie aanwezig is in het heelal. Toch is er nog altijd geen echt bewijs dat donkere materie bestaat en wat het precies is. 

IC 342, ook wel het Verborgen Sterrenstelsel genoemd, omdat het achter de Melkweg en achter stofwolken verscholen ligt. IC 342 bevindt zich op 11 miljoen lichtjaar van ons.

Euclid heeft het sterrenstelsel toch scherp in beeld kunnen brengen dankzij een instrument dat nabij-infrarood licht kan detecteren.

De Paardenkopnevel is één van de bekendste nevels waar sterren worden geboren. Hij ligt in het sterrenbeeld Orion, op "slechts" 1.500 lichtjaar van de aarde. Dankzij deze nieuwe foto van de Paardenkopnevel hopen wetenschappers nieuwe planeten in hun kindertijd te ontdekken, babysterren en jonge bruine dwergen (hemellichaam dat wordt gevormd als een ster, maar uiteindelijk een kleinere massa heeft).

NGC 6822 is een dwergsterrenstelsel op 1,6 miljoen lichtjaar van de aarde. Net als NGC 6822 zijn de meeste sterrenstelsels uit de beginjaren van het universum klein en onregelmatig van vorm. Astronomen hopen zo meer te leren over de evolutie van sterrenstelsels.

Het is lang niet de eerste foto van NGC 6822, maar Euclid is wel de eerste die erin geslaagd is om het volledige sterrenstelsel in hoge resolutie vast te leggen in één beeld. De James Webb-telescooop maakt zeer gedetailleerde foto's van veel kleinere stukken van het heelal.

NGC 6397 is de op één na dichtstbijzijnde bolvormige sterrenhoop op 7.800 lichtjaar van ons. Bolvormige sterrenhopen zijn een verzameling van honderdduizenden sterren die bij elkaar worden gehouden door zwaartekracht. Het zijn voorbeelden van de oudste objecten in het universum en vertellen ons meer over de evolutie van sterrenstelsels, zoals onze eigen Melkweg.

Op dit moment kan geen enkele andere telescoop zo gedetailleerd een bolvormige sterrenhoop vastleggen op één beeld, waarop tegelijk zoveel afzonderlijke sterren te zien zijn.

De foto's zijn het begin van de ambitieuze taak van Euclid: de grootste en nauwkeurigste 3D-kaart ooit van het heelal maken.

Door de vorm, posities en afstanden van miljarden verre sterrenstelsels in kaart te brengen, hopen astronomen meer te leren over waarom het heelal sinds de oerknal blijft uitdijen, in een steeds sneller tempo. En dat moet dan weer iets meer vertellen over twee van de grootste mysteries in het heelal: donkere materie en donkere energie.

Astronomen vermoeden dat het heelal voor 70 procent bestaat uit donkere energie en voor 25 procent uit donkere materie. De sterren en sterrenstelsels, alles wat we kunnen zien in het heelal, is minder dan 5 procent. 95 procent kennen we dus nog niet. Euclid moet daar verandering in brengen.

De eerste foto's tonen dat Euclid klaar is, zegt ESA. "Wat Euclid uniek maakt, is de mogelijkheid om met één klik een opvallend scherpe foto te maken van een reusachtig deel van de hemel. Van heldere sterren tot vage sterrenstelsels, op de beelden blijft alles extreem scherp, zelfs wanneer je inzoomt op verafgelegen sterrenstelsels."

"We hebben nooit eerder astronomische beelden gezien die zoveel details tonen. Ze zijn zelfs mooier en scherper dan we gehoopt hadden en onthullen dingen die we nog nooit hadden gezien in gebieden die we nochtans goed kennen", zegt wetenschapper René Laureijs van ESA.