"Een probleem voor de geloofwaardigheid van de politiek": onze Wetstraat­journalisten over de opvallende comeback van Rutten

"Het is duidelijk dat de huidige partijtop geen rol van betekenis meer voor mij ziet weggelegd." Met die woorden schreef Gwendolyn Rutten op 22 oktober voorgoed de nationale politiek af. Rutten voelde zich gepasseerd door de liberale partijtop, omdat Paul Van Tigchelt de nieuwe minister van Justitie werd. Dat nieuws moest ze toen via de media vernemen. De "onrespectvolle manier" waarop de wissel toen gebeurde, deed Rutten haar afscheid van de nationale politiek aankondigen. 

Maar dat Rutten nu op haar stappen terugkeert, heeft een impact op haar geloofwaardigheid, zegt Ivan De Vadder. "De reactie was toen heel stevig. Dan moet je nu toch vaststellen dat dat respect blijkbaar gekoppeld is aan een politiek mandaat. Want wanneer dat politieke mandaat er wel is – zelfs op het hoogste niveau, als Vlaamse minister én viceminister-president – dan is dat respect blijkbaar terug en hoef je niet meer uit de nationale politiek te stappen. Ik denk dat dit een probleem is voor de geloofwaardigheid van de politiek in het algemeen", zegt De Vadder.

"Drie weken geleden werd het ongenoegen van Rutten heel breed gedeeld. Als reactie daarop overwoog Patrick Dewael toen om als onafhankelijke te gaan zetelen. Er is een grote geheime vergadering geweest van alle mensen die dat ongenoegen deelden", zegt De Vadder. De keuze voor Rutten lijkt dan ook een geste te zijn aan de hele partij.

Maar daarnaast is er nog een pragmatische verklaring, klinkt het bij politiek journalist Johny Vansevenant. "De partij kon haar ook niet missen in Vlaams-Brabant. Ze wou geen lijsttrekker worden. Dat waren dus weggegooide stemmen. Open VLD staat sterk in Vlaams-Brabant. Voor de Kamer hebben ze er drie zetels. Anders houden ze er maar één over wellicht", zegt Vansevenant.  

"Daarnaast horen we dat er eigenlijk maar twee kandidaten in de running waren: Senaatsvoorzitster Stefanie D'Hose en voormalig Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten. Het moest dus een vrouw zijn uit het Vlaams Parlement. De adelbrieven van Rutten zijn groter. Ze is onmiddellijk inschuifbaar", zegt hij.  

Volgens De Vadder is het ook een uitgestoken hand van De Croo. "Ik zie er een soort wiedergutmachung van premier De Croo in, misschien zelfs een knieval zonder het letterlijk te zeggen, in een poging om Gwendolyn Rutten electoraal dan toch bij de partij te houden." Ook Johny Vansevenant zegt dat de premier zelf graag Rutten wou als minister "om de bladzijde om te draaien".

"Tegelijk is het ook een tik naar Open VLD-voorzitter Tom Ongena die heeft gepleit voor politieke vernieuwing en nu voor een stukje in zijn hemd wordt gezet. Rutten draait al heel lang mee in de politiek. Je kan haar geen politieke vernieuwing noemen", zegt De Vadder.  

"Dat is trouwens wat Jong VLD de partij verwijt", zegt De Vadder. Vanuit die hoek kwamen harde woorden. "Bart Somers die zijn ontslag geeft, Rutten die terugkeert, allemaal zeven maanden voor de verkiezingen. Het schetst het beeld van een partij die aan politiek doet door mensen als pionnen op een schaakbord te gaan verschuiven waarbij dan toch relatief weinig rekening wordt gehouden met de kiezer."

"Enerzijds is ze inderdaad niet de vernieuwing", zegt ook Vansevenant. "Anderzijds, ze is nog maar 48. Ze is ook nog nooit minister geweest, alleen voorzitter en burgemeester. Zij is wel de voorbije 10 jaar als voorzitter mee verantwoordelijk voor de verliescijfers van Open VLD. Maar blijkbaar wogen de andere kandidaten te licht om al meteen met de grote jongens in de Vlaamse regering mee te onderhandelen. Slotsom, de Vlaamse regering is niet verzwakt met een ervaren kracht als Rutten."

De keuze voor Rutten is ergens niet zo verrassend gezien haar kennis over het stikstofdossier. "Rutten kent het stikstofdossier door en door. Ze heeft als voorzitster mee over het Vlaams regeerakkoord onderhandeld. Bovendien moet de Vlaamse regering daar de komende weken een beslissing over nemen. Rutten is de geschikte persoon daarvoor", zegt Vansevenant.

Volgens Vansevenant zal Rutten het dan ook anders aanpakken dan haar voorganger Bart Somers. "Ze heeft zich al geprofileerd als kritisch voor een streng stikstofbeleid. Rutten kan geloofwaardig de boerenvleugel van de liberalen vertegenwoordigen. Ze is al kritisch geweest voor de strenge maatregelen tegen de abdijhoeve van Averbode."

"Daarnaast heeft ze ook al gezegd dat we met Europa moeten onderhandelen voor minder strenge stikstofnormen. Ze heeft gisteren zelfs getweet dat Eurocommissaris voor milieu Timmermans 2030 als einddatum voor de normen voor stikstof in vraag stelt. Ik denk ook dat zij bij de boerenvleugel van Open VLD met meer gezag dan Somers de stikstofmaatregelen zal kunnen verdedigen. Ook CD&V ziet haar graag komen, omdat ze minder strikt is voor stikstof."

"Ze is veel scherper dan Bart Somers die toch wel een bemiddelaar of brugbouwer probeerde te zijn tussen de CD&V aan de ene kant en de N-VA aan de andere kant", zegt ook De Vadder. "Dus de kans is dat door haar scherpe standpunten ook in dit dossier de Open VLD op een andere manier zou kunnen reageren. Maar dat zal de komende weken nog duidelijk moeten worden", aldus De Vadder.