‘We werkten overdag aan ‘De erfenis’ om dan ’s avonds wél geld te gaan verdienen’

‘Natuurlijk denken we soms: laat maar, we kunnen beter iets anders gaan doen. Tegelijk zijn we alle drie nog heel erg gepassioneerd door wat we doen. We geloven ook in de kracht van de verhalen die we vertellen. We zijn overtuigd van het belang van wat we doen. Alleen is de vraag hoelang we dit nog volhouden.”

We treffen Siona Houthuys en Mirke Kist, goed voor twee derde van Audiocollectief Schik, op wat ze zelf als een ‘zwart moment’ omschrijven. “Iedereen is doodmoe en ziek”, vertelt Houthuys. “Ik spreek al maanden niet meer met mijn vrienden af. Te veel werk.”

De grote schuldige is De erfenis, de nieuwste podcast van het trio – waar naast Houthuys en Kist ook Nele Eeckhout toe behoort – die zaterdag aan het grote publiek wordt voorgesteld. Een project waar bijna drie jaar aan werd gesleuteld. Een werk van lange adem, te wijten aan de andere aanpak waar ze dit keer voor kozen. Zowel inhoudelijk als op financieel vlak.

Laten we met dat eerste beginnen. Waarin verschilt De erfenis van eerdere projecten als Bob of El Tarangu?

Kist: “De podcasts die we tot nu toe gemaakt hebben draaiden telkens rond één mysterieus verhaal, dat we in een aantal afleveringen probeerden te ontrafelen. Dat is heel fijn om te doen, maar we voelden ook dat het een vorm was waarin we dreigden vast te komen zitten.”

Houthuys: “In zulke podcasts worden vaak dezelfde technieken gebruikt. Het telefoontje naar de expert bijvoorbeeld of de makers die zelf op onderzoek uit trekken. Je begint jezelf op den duur te herhalen, we hoorden dat ook in ons werk.”

Kist: “Bovendien liggen zulke verhalen niet zomaar voor het rapen. Je hoort vaak podcasts passeren met een prikkelende premisse die dan aan het eind van de rit niet ingelost wordt. Het is een dunne lijn. Niet elk mysterie kan en moet opgelost worden in zo’n podcast, maar je mag als luisteraar ook niet het gevoel krijgen: heb ik dáár acht afleveringen op gewacht?”

Houthuys: “Tijdens onze zoektocht naar geschikte onderwerpen kwamen we een hele reeks verhalen tegen die we de moeite waard vonden om te vertellen maar waar geen mysterie inzat of die niet groot genoeg waren om er een hele reeks aan op te hangen. We vonden het te jammer om die te laten liggen en dus zijn we op zoek gegaan naar een containerbegrip.”

Dat begrip is De erfenis ­geworden. Hoe zijn jullie daarbij terechtgekomen?

Houthuys: “We stelden vast dat de erfenis, in de breedste betekenis van het woord, een thema is dat leeft. Zowel op micro- als macroniveau. Mensen kijken vaker achterom op zoek naar verklaringen voor wat hen overkomt. Bij een depressie, bijvoorbeeld, kijken we tegenwoordig ook naar de vorige generaties.

“Maar ook op een breder niveau is die erfenis actueel. Denk maar aan ons koloniale verleden en de discussie over hoe we met die erfenis moeten omgaan.”

Kist: “We evolueren in De erfenis van de vrij letterlijke, tastbare betekenis van het woord – het erven van geld of dagboeken om maar die twee te noemen – naar de abstractere, onzichtbare vormen van overlevering. In de laatste aflevering vertellen we bijvoorbeeld het verhaal van Alma Mustafic, een Bosnisch-Nederlandse overlever van de Srebrenicagenocide.

“Zij strijdt al haar hele leven om haar verhaal en dat van andere slachtoffers en overlevers een plaats te geven in ons collectieve geheugen. Wat we nu in Nederland van ­Srebrenica onthouden is toch vooral het verhaal van de Nederlandse militairen die daar een VN-vredesmissie hebben uitgevoerd en de val van Srebrenica en de genocide die daarop volgde niet konden voorkomen. Wat absoluut een verhaal is dat aandacht verdient, maar de nadruk zou toch op de slachtoffers horen te liggen.”

De erfenis is een bundeling van kortere verhalen. Is dat makkelijker werken dan als de podcast om één verhaal draait?

Kist: “Dat was alleszins waar wij op hoopten. (lacht) Toen we eraan begonnen, ­voelden we alle drie een soort opluchting. Deze keer geen stress over de vraag of ­bepaalde mensen wel of niet zouden willen praten. Ook de eeuwige zoektocht naar een passend einde zou ons deze keer bespaard blijven. Maar wat in de plaats kwam was minstens even erg.”

Houthuys: “Bij een reeks als Bob was het lang zoeken naar een geschikt verhaal. Maar zodra dat er is, kun je ermee aan de slag. Tijdens het maken van De erfenis moesten we elk verhaal, telkens opnieuw, uitgebreid tegen het licht houden. Is het sterk genoeg? Kan het een breed publiek aanspreken? Heeft het genoeg inhoud om 45 minuten boeiend te blijven?

“Dat proces heeft ons veel tijd gekost. Soms waren we al diep in zo’n verhaal ­gedoken, hadden we al met veel mensen gesproken om er uiteindelijk toch niks mee te doen. Terwijl we ons op financieel vlak geen folietjes konden permitteren.”

Wat ons naadloos bij de centen brengt. Bij jullie vorige projecten werden die opgehoest door omroepen als VPRO en VRT, voor De erfenis wilden jullie per se op eigen benen staan. Waarom?

Kist: “We kijken zeker niet negatief terug op die samenwerkingen met VPRO en VRT, alleen liepen we telkens opnieuw tegen de budgetten die uitgetrokken worden voor verhalende podcasts zoals wij. Die zijn veel te laag. We hebben de voorbije jaren veel niet-betaalde uren geklopt om die podcasts toch maar af te krijgen. Dat was gewoon niet langer haalbaar. Door die samenwerking mochten we ook niet op zoek gaan naar alternatieve inkomsten, zoals sponsoring of reclame.”

Houthuys: “Bovendien sta je als je zo’n contract met een omroep ondertekent ­automatisch ook je exploitatierechten af. Wat betekent dat mocht er – zoals in het geval van Bob meermaals is gebeurd – een filmproducent komen aankloppen, we daar in principe niks aan verdienen.”

Kist: “Eigenlijk was het simpel. Ofwel bleven we in een financieel onhoudbare situatie zitten ofwel probeerden we er zelf iets aan te doen.”

Hoe begin je daaraan?

Houthuys: “Met het aflopen van alle fondsen die mogelijk subsidies kunnen geven. We hebben uiteindelijk gehoor gekregen van het Vlaams Audiovisueel Fonds, het Letterenfonds, het Prins Bernard Cultuurfonds, het Amsterdams Fonds voor de Kunsten en de stad Antwerpen. Zo kwamen we aan budget van 102.000 euro.”

Was dat genoeg?

Kist: “Nee, verre van. Uit de laatste cijfer­oefening blijkt dat De erfenis een veelvoud heeft gekost. We komen uit op een bedrag tussen de 300.000 en 400.000 euro.”

Houthuys: “Tenminste als we alles wat we hebben gedaan ook effectief zouden doorrekenen. Maar dat doen we voor alle duidelijkheid dus niet. Wat betekent dat we de voorbije maanden, net als bij onze eerdere projecten, alweer veel onbetaald werk hebben geleverd. Eigenlijk komt het erop neer dat we overdag aan De erfenis hebben gewerkt om dan ’s avonds de dingen te doen die brood op de plank brengen. Wat meteen verklaart waarom ik ­momenteel ziek in de zetel zit.” (lacht)

“Het verdienmodel van Schik is het ­geven van talks. We organiseren ook twee keer per jaar onze eigen podcastschool, we coachen mensen en doen nog een aantal andere projecten zoals momenteel met het Mechelse Museum Hof van Buysleden. Eigenlijk kunnen we daar met z’n drieën van leven. Maar we zijn destijds gestart met het idee om samen verhalende podcasts te maken. Alleen valt daar geen geld mee te verdienen.”

Kist: “We hopen de komende maanden nog een deel van dat budget terug te verdienen. Door het inlassen van reclameblokken. Of via een donatiemodel: ­Vrienden van de Show. Fans kunnen ons steunen door enkele euro’s te doneren.”

Die bereidwilligheid is misschien laag. Uit onderzoek van Arteveldehogeschool bleek dat bijna niemand wil betalen voor het luisteren naar podcasts.

Kist: “Omdat die podcasts altijd als gratis product in de markt zijn gezet. Dat is problematisch. We hebben ook even overwogen om De erfenis achter een paywall te ­zetten. Maar dat is een moeilijke keuze. Je wilt als maker natuurlijk ook dat zoveel mogelijk mensen naar je podcast luisteren. En de betaalbereidheid is inderdaad schrikwekkend schaars. Eigenlijk is dat vreemd. Bob, bijvoorbeeld, heeft meer dan 2 miljoen downloads. Maar financieel zijn we daar niet voor beloond.”

Houthuys: “Ook op de advertentiemarkt is de waardering voor podcasts ­ondermaats. Ik verdien tegenwoordig een beetje loon met het inspreken van reclamespots voor bedrijven, maar als ik in onze eigen podcast een gelijkaardige spot inspreek levert die amper iets op. Dat ­gebrek aan middelen merk je ook.

“Als ik podcasts luister, word ik amper nog uitgedaagd. Het klinkt misschien streng, maar ik vind niet dat het niveau steeds groeit. Integendeel zelfs. En dat is ook logisch. Enkel als er geld in een sector wordt gepompt gaat de kwaliteit van wat wordt gemaakt omhoog. Door nu ons verhaal te doen hopen we daar verandering in te brengen. Dat zou een mooie erfenis zijn, dat mensen gaan beseffen dat de ­dingen die wij maken veel tijd en veel geld vragen.”

De erfenis is vanaf 11 november te beluisteren via alle podcastplatformen.