Eén vraag hangt als donderwolk boven Republikeinse debat: maakt dit allemaal nog iets uit, zonder Donald Trump?

En dat staat ze goed. In de glanzende zaal van nieuwszender NBC, voor een digitaal wapperende vlag, stralen de vijf kandidaten tijdens het derde en laatste debat in aanloop naar de voorverkiezingen zowaar iets uit dat lijkt op politieke gravitas.

Het speelveld is gedecimeerd, dat helpt. Mike Pence, de oud-vicepresident, heeft zich inmiddels teruggetrokken. Asa Hutchinson en Doug Burgum, onbekende buitenbeentjes, zijn niet gekwalificeerd. Slechts vijf kandidaten blijven over: gouverneur Ron DeSantis (45), oud-diplomaat Nikki Haley (51), senator Tim Scott (58), Trump-antagonist Chris Christie (61) en de flamboyante ondernemer Vivek Ramaswamy (38).

Zij debatteren over sociale voorzieningen, abortus, immigratie, de pensioenleeftijd, China, Oekraïne en de oorlog in het Midden-Oosten. Inhoudelijke onderwerpen, relevant op dit moment. Wanneer de kandidaten draaien met hun antwoorden, roepen moderatoren Lester Holt en Christen Welken hen tot de orde.

Toch blijft één vraag als donderwolk hangen boven het debat: maakt dit allemaal nog iets uit, zonder Donald Trump?

Niets te winnen

De oud-president schitterde woensdag opnieuw in afwezigheid. Gelijktijdig hield hij een politieke rally in de stad Hialeah, nog geen twintig minuten verderop. Voor Trump valt in een debat niets te winnen. In de peilingen krijgt hij meer stemmen dan alle andere kandidaten bij elkaar. Zonder de koploper om zich tegen af te zetten, kunnen de overige kandidaten alleen maar verliezen.

Het sterkste argument dat zij voorheen hadden tegen Trump: zijn impopulariteit bij het brede Amerikaanse publiek. De oud-president zou een te zwakke kandidaat zijn om het op te nemen tegen Joe Biden, van wie hij immers al een keer verloor. Een peiling van The New York Times en onderzoeksbureau Siena sloeg hen dat argument uit handen: Trump wint daarin glansrijk van Biden.

Blijft over: Trump aanvallen op zijn beleid, karakter of ideeën. Maar dat durven de kandidaten nog altijd niet of nauwelijks. Ze vrezen zijn onmisbare achterban voorgoed van zich af te stoten.

“Donald Trump is een andere man dan hij in 2016 was”, probeert DeSantis nog. “Hij was de juiste president toen, maar niet de juiste president voor nu”, begint Haley voorzichtig. Veel verder gaat het niet. De rechtszaken tegen Trump blijven woensdag onbenoemd. Over de getuigenis die hij deze week aflegde in New York, wordt in alle talen gezwegen.

Op zijn gemak

Nikki Haley en Ron DeSantis domineren het derde debat met gemak. Zij strijden samen om de tweede plek achter Trump. Vooral DeSantis profiteert van de nieuwe rust op het podium.

Lang werd de gouverneur van Florida opgeklopt als dé uitdager van Trump, maar zijn futloze optredens bij de eerdere debatten hielpen niet. Hij zinkt al maanden weg in de peilingen. Hij is bijgehaald door Haley, die afgelopen keren wel straalde. Nu DeSantis niet hoeft te ellebogen voor aandacht, is hij zichtbaar meer op zijn gemak.

Over veel onderwerpen zijn de twee het eens. Hun steun voor Israël in de bombardementen op Gaza blijkt rotsvast, zoals die van nagenoeg alle Republikeinen. DeSantis: “Ik zou tegen Bibi (Netanyahu, red.) zeggen: maak de klus voor eens en altijd af met deze slagers.” Haley zegt iets soortgelijks.

Hun grote pijnpunt is abortus. Het succes van Democraten tijdens de regionale verkiezingen, eerder deze week, werd ingegeven door de afkeer van ook conservatieve kiezers over het Republikeinse antiabortusbeleid. Haley stelde zich woensdag genuanceerd op. “Geen Republikeinse president gaat abortussen verbieden”, belooft zij. DeSantis, die juist zo’n federaal abortusverbod propageert en in zijn thuisstaat strenge beperkingen doorvoerde, houdt zich op de vlakte.

‘Tuig’

De oorlog in Oekraïne leidt tot openlijke onenigheid. Ramaswamy is tegen steun voor het land dat hij “geen toonbeeld van democratie” noemt. “Trap niet in het frame dat dit een strijd tussen goed en kwaad is.” Haley trapt terug. Volgens haar zouden Rusland en China niets liever willen dan dat “iemand zoals hij president wordt”.

Niet veel later vervalt het gestroomlijnde debat alsnog in gekibbel, wanneer het sociale medium TikTok en de invloed van China ter sprake komen. “Haar eigen dochter zat lange tijd op TikTok”, sneert Ramaswamy richting Haley. “Misschien moet je eerst voor je eigen familie zorgen!” Zij reageert furieus. “Je bent gewoon tuig”, bijt Haley hem toe. Na afloop weigeren zij elkaar, als enige twee, de hand te schudden.