Starbucks en McDonald’s liggen in Arabische landen onder vuur door Gaza-oorlog

Lege restaurants, protesten en oproepen tot boycots: in tal van Arabische landen willen klanten niets meer weten van Amerikaanse multinationals. De boosheid is groot omdat deze bedrijven zich achter het Israëlische optreden in de Gazastrook zouden hebben geschaard. McDonald’s deelde duizenden gratis maaltijden uit aan Israëlische soldaten, terwijl Starbucks zijn eigen werknemersbond aanklaagde, nadat die zich op 7 oktober in een (inmiddels verwijderde) tweet solidair had verklaard met de Palestijnen.

De Gaza-oorlog heeft de boycotbeweging wind in de zeilen gegeven. Bij sommige Egyptische vestigingen van McDonald’s en Starbucks zijn nauwelijks nog klanten, meldde de pan-Arabische website The New Arab na een rondgang in Caïro. De Franse zender France24 bezocht restaurants van zowel McDonald’s als Starbucks in de Jordaanse hoofdstad Amman, en kwam tot dezelfde conclusie.

De boycot-campagne heet voluit ‘Boycot, Desinvestering en Sancties (BDS)’ en dateert uit 2005. Ruim 170 Palestijnse maatschappelijke organisaties riepen er destijds toe op, hopend op die manier de druk op Israël te verhogen zijn decennialange bezetting te beëindigen. “Draag niet bij aan hun kogels”, luidt een van de slogans op sociale media in Jordanië. Ook multinationals als Pizza Hut, Burger King, Puma en Domino’s Pizza staan op de lijstjes van te mijden bedrijven. In Caïro zorgde een studentenprotest er deze week voor dat verzekeringsbedrijf Axa (dat ook in Israël actief is) geen stand kreeg op een grote werknemersbeurs.

Solidariteit met Palestijnen

Zowel Egypte als Jordanië heeft sinds decennia een vredesverdrag met Israël. Onder de eigen bevolking is de solidariteit met de Palestijnen niettemin groot. Tijdens een betoging voor een McDonald’s-vestiging in Alexandrië, vorige week, scandeerden tientallen jongeren “kom naar buiten, kom naar buiten” naar de klanten die binnen een Big Mac hadden besteld. In Qatar sloten een Amerikaans café en een Britse banketbakkerij hun deuren, nadat gebruikers op sociale media beweerden dat de eigenaren achter Israël stonden.

Een tegengeluid kwam van de Egyptische Kamer van Koophandel, die erop wees dat McDonald’s en Starbucks in eigen land slechts een franchise zijn met tienduizenden Egyptische medewerkers. Zij zouden vooral de dupe zijn. Als gebaar van goede wil heeft de Egyptische tak van McDonald’s een miljoenendonatie gedaan aan humanitaire organisaties in Gaza. Om aarzelende klanten terug te lokken zijn er kortingen geïntroduceerd, en kost een vanille-ijsje nog maar de helft van de prijs.

Lokale bedrijven zijn voorlopig de lachende derde. Een voorbeeld is het oudste frisdrankenbedrijf van Egypte, Spiro Spathis, dat in 1920 het licht zag en nu enorm in trek is, omdat klanten Pepsi of 7up mijden. Volgens Egyptische media is het noodlijdende bedrijf van de ondergang gered, nu de omzet plots met 350 procent is gestegen. Naar eigen zeggen kreeg het management van Spiro Spathis 15 duizend sollicitaties binnen voor een baan.

Franse supermarkt

Ook in Marokko wint de boycot-beweging aan kracht, waarbij de schijnwerpers vooral zijn gericht op de Franse supermarktketen Carrefour, die vorig jaar een samenwerking aanging met het Israëlische bedrijf Electra Consumer Products. Dat ligt bij de BDS-beweging onder een vergrootglas, omdat het actief is in de illegale nederzettingen op de bezette Westoever. “Ik kan niet slapen in de wetenschap dat ik mijn geld heb uitgegeven op een plek die de Israëlische apartheid legitimeert”, aldus een Marokkaanse studente tegen The New Arab.

Boycots hebben een lange geschiedenis in het Midden-Oosten. Tussen 1968 en 1991, toen Israël een veel geïsoleerdere positie in de regio had dan nu, handhaafde de Arabische Liga een boycot tegen Coca-Cola, omdat het bedrijf actief was in Israël. Ook de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 leidde bij veel Amerikaanse multinationals tot een financiële strop.

In de Libanese hoofdstad Beiroet toog donderdag een handvol studenten met spandoeken en Palestijnse vlaggen naar een vestiging van McDonald’s. “Er wordt over Palestijnen geschreven alsof het cijfers zijn”, zei de 23-jarige masterstudent Ahmad Ayar. “Dat raakt ons. Het zijn mensen zoals u en ik.” Erg lang duurde het protest niet. Na tien minuten verscheen er een politieagent die op verzoek van de filiaalhouder kwam vragen wanneer ze weer zouden vertrekken. “Ik sta aan jullie kant hoor”, suste de agent. “Moge God jullie belonen.” Kort daarop gingen de demonstranten naar huis.