"Afgelopen week was dramatisch voor het beeld van de politiek": stoelendans bij Open VLD lokt scherpe vragen uit

De kritiek op het ontslag van Bart Somers als Vlaams viceminister-president en de opvolging door Gwendolyn Rutten, twee weken nadat ze haar vertrek uit de nationale politiek had aangekondigd, was alomtegenwoordig afgelopen week. Termen zoals "postjespakkers" en "opportunisme" vielen niet weg te denken. 

"De malaise bij Open VLD is dan ook best groot. De partij hangt met spuug en plaktouw aan elkaar", zegt HLN-journaliste Isolde Van den Eynde. Vlaams Parlementslid Jean-Jacques De Gucht bevestigt dat er ongerustheid is binnen de partij, maar wijst net als Kristof Calvo (Groen) ook op het bredere falen van het politieke systeem. "De voorbije week was dramatisch voor het beeld van de politiek. Het systeem is moe en versleten. Het politieke landschap zal drastisch veranderen."  

Dat veel burgers niet te spreken zijn over de politieke cultuur, blijkt ook uit de kijkersvragen in "De zevende dag". Voor een aantal kijkers was het de druppel om het geloof in het politieke systeem te verliezen, ondanks eerdere beloftes na Zwarte Zondag in 1991 om anders politiek te beoefenen.

De peilingen spreken volgens De Gucht boekdelen, maar hij wil ook niet te negatief zijn. "Het percentage van Vlaams Belang is problematisch. Als we een iets niet nodig hebben in onze samenleving, is het Vlaams Belang. Vlaams Belang is een partij die verdeelt. De partij belichaamt alles waar wij niet voor staan. We zijn als kleine partij wel te voorzichtig en moeten durven uitpakken met successen. We moeten nu beleid voorstellen waarin mensen zich herkennen."  

"Alleen antwoorden met beter samenwerken zal niet voldoende zijn", beseft Calvo. "We moeten voor eigen deur vegen. Ik begrijp de woede, ik deel die woede ook. De winst van Vlaams Belang is maar de kanarie in de koolmijn. Onze politieke instellingen en verzorgingsstaat zijn kweekvijvers geworden van het politiek wantrouwen. Politici zijn hard voor burgers, maar zacht voor zichzelf. Mensen hekelen twee maten en twee gewichten. Dan duw je mensen naar de extremen." 

Van den Eynde vindt wel dat er een verschil is tussen antipolitiek en Vlaams Belang. "Partijen zoals Vlaams Belang en PVDA doen ook aan politiek. Die partijen vullen de gaten op die de traditionele partijen laten. De pijnpunten van vroeger zijn vaak ook die van nu." Nu Bart Somers weer burgemeester van Mechelen wordt, zijn er weer veel vragen over waarom het mogelijk is dat politici mandaten kunnen cumuleren of van job veranderen.

Calvo neemt hier de verdediging op van Bart Somers, maar staat open voor debat. "Ik heb er zelf bewust voor gekozen om niet tegelijk uitvoerend schepen en parlementslid te zijn. Je moet je vooral beroepen op de keuze van de kiezer. Het meest problematische is dat we naast onverkozen partijvoorzitters nu ook onverkozen ministers hebben."

Van den Eynde is wel kritisch voor Somers. "Eerst was het liefde voor Mechelen, dan weer voor de Vlaamse regering om uiteindelijk weer voor Mechelen te kiezen. Bart Somers pleegt vaandelvlucht met het moeilijke stikstofdossier nog op de tafel." 

Voor het combineren van mandaten laat de HLN-journaliste nog altijd een opening. "Het lokale heeft zeker nut. Kijk naar Gwendolyn Rutten. Door haar lokale betrokkenheid bij de Abdij van Averbode is ze als parlementslid beginnen graven in stikstof. Maar je moet wel de rit uitdoen, tenzij je gedwongen wordt."

Dat Rutten voor het ministerschap kiest om meer impact te hebben, begrijpt partijgenoot De Gucht. "Je hebt meer impact vanuit de uitvoerende macht. In het Vlaams Parlement heb je een zwijgakkoord. Het is bijzonder moeilijk om dat naast je neer te leggen." Kristof Calvo volgt hem hierin. "Parlementslid zijn is een eer, maar de uitvoerende macht is ook de wetgevende macht geworden. Wij maken geen wetten of besluiten. Onze spelregels werken dat in de hand."

Dat er niet is gekozen voor een jong of nieuw gezicht als viceminister-president, blijft voor velen een doorn in het oog. Ook enkele Open VLD'ers getuigden anoniem dat de keuze voor Rutten een gemiste kans is. Jong VLD doet een oproep om in de toekomst jongeren een prominentere plaats op de lijst te geven.

De Gucht wijst het voorstel van de jongerenvoorzitter niet af, maar benadrukt vooral het belang van de juiste man of vrouw op de juiste plaats. "Je moet op elke leeftijd vernieuwende ideeën naar voren brengen en verdedigen. Denken dat ouderen geen vernieuwende ideeën kunnen hebben, is niet juist. We moeten nu zorgen dat we goede lijsten vormen met mensen over generaties heen."

Van den Eynde vindt wel dat De Gucht ook naar zichzelf moet kijken. "Als je al 16 jaar in het parlement zetelt en je partij krimpt, moet je je afvragen of je je partij nog naar een hoger niveau kan tillen. Dat moet niet noodzakelijk in handen liggen van een partijvoorzitter."

Calvo, die bij de volgende verkiezingen van 2024 niet meer nationaal zal opkomen, staat open voor die boodschap, maar vreest dat ook Sepp Tyvaert tegen dezelfde obstakels zal botsen. "We hebben andere spelregels nodig. Ik besef dat het een van de dingen is die Vivaldi helaas te weinig heeft gedaan."