Russische aristocraten in België verdedigen openlijk de oorlog van Poetin: ‘Oekraïne heeft nooit bestaan’

“Oekraïne heeft nooit bestaan en heeft geen door de VN erkende grenzen”, schreef Arkady Arianoff, een in Brussel gevestigde Russische edele, op Facebook kort na het begin van de Russische invasie. Hij is een van vele Russische mensen van adel in ons land die openlijk de oorlog van Poetin verdedigen.

De aanwezigheid van de Russische elite in België dateert van lang geleden, maar de banden met het moederland werden nooit doorgeknipt. Toen de communisten in het begin van de 20ste eeuw aan het bewind kwamen in Rusland, zochten veel adellijke landeigenaars wanhopig naar manieren om het land te ontvluchten en hun rijkdom – en soms ook hun adellijke titel – te vrijwaren. Velen van de verbannen edelen vonden een nieuwe thuis in West-Europa, vaak in Parijs of Berlijn.

Ook in België kwamen Russische aristocraten terecht – zowat 2.000, volgens Russische historici. De vlucht was massaal na de terugtrekking van het anticommunistische ‘Witte Leger’ uit de Krim in 1920. Die ‘Witte Russen’ ontvluchtten het schiereiland per schip, om via vluchtelingenkampen in het voormalige Ottomaanse Rijk verder naar Europa te reizen.

“Het comfortabele, kalme België leek met zijn stabiel en gestaag levensritme qua atmosfeer op het prerevolutionaire Rusland, waar de uitgeweken Russen nostalgie naar voelden. De emigranten zagen België als een land met een stabiele monarchale traditie”, zegt Natalia Antonenko van de Russian Historical Society.

Over de grens, in Frankrijk, roepen sommige invloedrijke emigrés hun gemeenschap nu op om het beleid van de Russische president Vladimir Poetin te steunen. Prins Dmitri Sjachovskoy en prinses Tamara Sjachovskoy zijn de initiatiefnemers van de Union of Russian Nobility met hoofdkwartier in Parijs.

Hun organisatie beweert Russen van adel in Europa te vertegenwoordigen, en stelt zich tot doel “de ideologische zuiverheid van de oude tradities van de adel te bewaren”. Ze gaat er prat op voet aan de grond te hebben in minstens negen landen, waaronder België.

In 2017 was prins Sjachovskoy eregast bij het Imperial Forum, een evenement georganiseerd door de Russische Imperialistische Beweging, een ultranationalistische en wit-supremacistische vereniging. Een maand na het evenement werd de groepering bestempeld als een terroristische organisatie door de Amerikaanse en de Canadese regering.

De groepering geeft in de hele wereld paramilitaire training aan neonazi’s, vecht actief in Oekraïne en ontkent het bestaan van een Oekraïense natie.

De prins en zijn vrouw onderhouden nauwe banden met het Kremlin. In 2019 reikte Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, een officiële prijs aan de prins uit “wegens bijdragen aan de internationale samenwerking”. Hij loofde hem als “een steunpilaar van onze natie”. In hun hoedanigheid als leiders van de adel in Europa maakt het koppel gebruik van hun positie om de gemoederen op te hitsen tegen Oekraïne.

In 2014, kort nadat in Oekraïne de pro-Europese Revolutie van de Waardigheid van start was gegaan, nam het koppel het initiatief om een open brief te richten aan de gemeenschap van Witte Russen, waarin ze het hadden over de ‘Oekraïense tragedie’. De brief veroordeelde de “lastercampagne tegen Rusland” en de “aanvallen op de Russische wereld”, en kreeg veel weerklank in de Russische staatsmedia in de aanloop naar de Russische invasie van de Donbas-regio in 2015.

Het pro-Kremlin-discours van het Russische imperialistische koppel zal misschien niet verbazen, maar de namen van enkelen van de 124 ondertekenaars van het document doen wel de wenkbrauwen fronsen.

Witte Russen van adel uit Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Zwitserland, Canada, Zuid-Afrika, en ook een groot contingent uit België, scharen zich openlijk achter het pro-Kremlin-document. Meer dan een tiende van de ondertekenaars zijn Belgische Russen, die vaak een belangrijke culturele rol spelen binnen hun gemeenschap en hun professionele leven. Het gaat onder andere om historici, docenten, tandartsen en belangrijke figuren in het culturele veld. Velen steunen openlijk de Russische invasie in Oekraïne.

De meest herkenbare naam op de lijst is misschien Maria-Madeleine Durnovo, beter bekend als Poesjkina. De Russische edelvrouw komt uit de Russische aristocratie en is gehuwd met een afstammeling van de legendarische Russische dichter Aleksandr Poesjkin.

Poesjkina en haar echtgenoot staan aan het hoofd van de International A.S. Pushkin Foundation in Brussel. De stichting houdt zich naar eigen zeggen bezig met de bescherming van het Russische literaire erfgoed en de organisatie van tal van culturele projecten tussen België en Rusland. Ze wordt ruim gefinancierd dankzij donaties van andere leden van de Russische aristocratie.

De activiteiten van de organisatie mogen dan grotendeels apolitiek zijn, haar leiders zijn dat niet. Het koppel verschijnt regelmatig in Russische media om hun steun voor Vladimir Poetin en de expansie van de Russische wereld uit te spreken. In 2005 ontving het koppel het Russische staatsburgerschap van de Russische regering.

De Poesjkins onderhouden hechte banden met de Russische ambassade in Brussel en ambassadeur Alexander Tokovinin, en werken nauw samen met het Kremlin. Kort voor het begin van de oorlog had het koppel een ontmoeting met Olga Lyubimova, de Russische minister van Cultuur, om te praten over de organisatie van herdenkingsactiviteiten in Frankrijk, waarvoor de minister naar verluidt financiering en materiële ondersteuning toezegde.

In juli zette Groot-Brittannië Lyubimova op de sanctielijst vanwege haar hevige steun aan de oorlog van Rusland in Oekraïne, en omdat ze “haar positie (gebruikte) om steun te geven aan de anti-Oekraïense beschadingsoperaties van de Russische staat”.

De prioriteiten van haar ministerie voor 2023 zijn “de vredeshandhavingsmissie” van Rusland, de “verzwakking van Europa” en de “popularisering van de heldhaftigheid en de onzelfzuchtigheid van Russische soldaten tijdens de speciale militaire operatie”.

In gesprekken met de Russische pers hebben de Poesjkins de oorlog van Rusland in Oekraïne nooit veroordeeld. Wel veroordelen ze met regelmaat de ‘russofobie’ van de Oekraïense regering en de vernieling van Russische culturele relieken in Oekraïne.

“Waarom willen ze alles een andere naam geven in Oekraïne? Maar idiote mensen denken niet na over wat ze doen. Ze doen het gewoon omdat ze Russen haten”, zei Poesjkina tegen pro-Poetin-media.

Een andere notoire ondertekenaar van het document is Arkady Arianoff, oprichter en algemeen directeur van de Belgisch-Luxemburgse kamer van koophandel in Rusland. Op sociale media steunt Arianoff vurig de invasie van Rusland in Oekraïne en repost hij Russische propaganda, zoals de ontkenning van het bestaansrecht van Oekraïne.

De in Brussel residerende Bulgaarse afstammeling van Witte Russen steunt een reeks Russische complottheorieën. Zo beweert hij dat Oekraïne een etnische zuivering onder etnische Russen doorvoert, en zelfs verantwoordelijk is voor de vernietiging van de Kachovka-dam.

“Kiev blijft een bloedbad aanrichten onder de eigen bevolking. (...) Hun lafheid en leugens leiden Europa naar een catastrofe”, fulmineerde hij op Facebook.

In zijn hoedanigheid van algemeen directeur van de Belgisch-Luxemburgse kamer van koophandel was Arianoff verantwoordelijk voor het bevorderen van samenwerking op zakelijk vlak tussen België, Rusland en Wit-Rusland. In een gesprek met De Morgen zegt de Belgische Rus dat hij ontheven werd van zijn taken bij de kamer van koophandel vanwege zijn standpunten, en met “ondankbaarheid“ en “een gebrek aan respect” behandeld werd na achttien jaar trouwe dienst. Hij bevestigde dat hij vindt dat Rusland een rechtvaardige oorlog voert en dat hij het bestaan van de staat Oekraïne ontkent.

De kamer van koophandel, gelegen in de chique Louisalaan in Brussel, staat onder de bescherming van een andere beroemde Witte Rus, ‘groothertog’ George Romanoff, de achterkleinzoon van keizer Alexander II en pretendent van de afgeschafte Russische koningstitel.

In Brussel is hij eigenaar van Romanoff and Partners, een lobbygroep die “strategische relaties uitbouwt met vertegenwoordigers in invloedrijke posities”, zoals leden van het Europees Parlement en werknemers bij de Commissie. De groep beweert aanzienlijke invloed uit te oefenen binnen de Europese instellingen.

Ook gevestigd in Brussel is Romanoffs liefdadigheidsorganisatie Russian Imperial Foundation, die zegt humanitair werk te doen in Europa en Rusland. De organisatie werkt samen met de extreemrechtse monarchistische nieuwszender Tsargrad TV van de oligarch Kostantin Malofeev, die op de Europese sanctielijst staat. De zender wordt omschreven als ‘het Russische Fox News’, en is hevig pro-oorlog. De neofascist Aleksandr Doegin was ooit hoofdredacteur.

Enkele gerespecteerde Belgisch-Russische edelen zwijgen over de oorlog in Oekraïne, maar hun profielen op Russische sociale media zoals VKontakte doen zeker de wenkbrauwen fronsen.

Serge Spetschinsky, een in België geboren Russische aristocraat en de ex-echtgenoot van prinses Léa van België, lijkt een gunstige kijk op het Kremlin te hebben. Spetschinsky is een actief lid van de Association of Nobility of Russian Origin, gevestigd in België. Zijn dochter, Laetitia Spetschinsky, is een gerespecteerde Rusland-expert aan de UCLouvain.

Ze zegt dat ze sinds het begin van de oorlog geen contact met haar vader heeft gehad. Haar standpunten, zegt ze, zijn duidelijk “tegenovergesteld” aan die van haar vader.

Serge Spetschinsky werkte jarenlang als hoofd van het Russische dochterbedrijf van het Belgische architectuurbureau VK en Partners, dat de deuren moest sluiten vanwege de sancties. Sinds 2021 heeft de Belgische federale regering hem aangesteld als adviseur economische diplomatie met Rusland. Op zijn VKontakte-pagina reageert hij op pro-Russische en antisemitische propaganda.

Spetschinsky volgt profielen die gelieerd zijn aan de Franse polemist en antisemiet Alain Soral. In 2018 uploadde hij op zijn account een video van aan Soral gelinkte media met de titel “zionistische tijden tijdens een etentje van de CRIF”, een koepelorganisatie van Joodse instellingen in Frankrijk. Het filmpje beschuldigt Franse zionisten ervan samen te zweren tegen het volk.

“Een rapport dat punten zal scoren bij zij die zich bewust zijn van de houdgreep van de ‘sterrenlobby’ van de Franse instellingen. De Franse politie (handelt) op bevel van de activisten van de CRIF. Zonder twijfel opgeleid door de Mossad, ze controleren de Franse politie en CRS (speciale eenheden binnen de politie, BST/DCA)”, schreef Spetschinsky onder de video.

Sommige afstammelingen van Witte Russen die minder zichtbare beroepen uitvoeren zijn ook pro-Rusland en pro-oorlog. Phillipe Crévieaux, die de pro-Russische brief van het prinsenkoppel Sjachovsky in 2014 ondertekende, is op sociale media nu een uitgesproken pro-Russische stem in België.

Al drie jaar lang post de Russische Belg zowat elke dag berichten op zijn Russische socialemedia-account over de “nieuwe wereldorde” en het “Oekraïense neonazisme”. Hij heeft lof voor de Wagnergroep van wijlen Jevgeni Prigozjin en deelt online fake news en foute berichten.

Crévieaux heeft een eigen Telegram-kanaal waarmee hij Russische mediaberichten en complottheorieën deelt met zijn voornamelijk Franstalige publiek. Hij deelt ook berichten van het Telegram-kanaal Russosphère, een van de voornaamste pro-Russische accounts.

Ondanks de zelfverklaarde neutraliteit van de gemeenschap van voormalige Witte Russen in België wijst het discours dat velen van hen hanteren in hun interacties met Russische media en hun volgers thuis op een diepgeworteld poetinisme onder de Russische aristocratische elite in België.

Tegenover De Morgen zegt Aleksandr Poesjkin dat het slecht gaat met de Pushkin Foundation omdat de banken de rekeningen hebben geblokkeerd. “Mensen begrijpen niet dat cultuur en politiek twee verschillende zaken zijn”, zegt Poesjkin.

Zijn echtgenote reageert daarentegen fors op de vraag waarom ze dan de brief van prins Sjachovsky had ondertekend. “Daarvoor moet je met de Amerikanen praten, zij zijn al deze rotzooi gestart, zij zijn degenen die het hebben verpest”, zegt Poesjkina. “Ik ben een beetje radicaler dan mijn man, dat is waar, maar ik ben het beu.”

De Morgen slaagde er niet in in contact te treden met Spetschinsky, die naar verluidt in Rusland verblijft. De Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken wijst erop dat Spetchinsky als adviseur in economische diplomatie onbezoldigd is en geen officiële vertegenwoordigende functie heeft. Een van de voorwaarden voor de functie is een “onberispelijk gedrag en een eervolle faam”.

“Nadat wij uw vraag ontvingen heeft Buitenlandse Zaken onmiddellijk actie ondernomen om de beweringen te onderzoeken”, klinkt het in een reactie.