Ze veranderen al eens van niveau, dat wel, maar de meeste N-VA’ers die bij de vorige verkiezingen een lijst trokken, zijn er in 2024 weer bij. Boegbeelden als Theo Francken, Ben Weyts en Matthias Diependaele prijkten tien jaar geleden in 2014 al op de eerste plek op hun lijsten. Partijvoorzitter Bart De Wever zelfs al van in de Vlaamse verkiezingen van 2009. En daarvoor was zijn partij gewoon kartelpartner van cd&v.

Het is dus niet eens overdreven om te zeggen dat er amper geschoven wordt aan de top van de N-VA-lijsten. Als vanavond beslist wordt dat Jan Jambon de Antwerpse lijst voor het Vlaams Parlement trekt zoals het merendeel van zijn partij wil, dan heet de enige nieuwe lijsttrekker voor de nationale verkiezingen Jean-Marie Dedecker. Een onafhankelijke die daar staat om toch maar te vermijden dat hij op eigen houtje naar de kiezer zou trekken. En Europees wordt voormalig minister-president Geert Bourgeois wellicht ook ingeruild voor ex-minister Johan Van Overtveldt.

Het steekt schril af tegen de andere partijen die geen twee zinnen kunnen zeggen over de lijstvorming zonder dat het woord “vernieuwing” valt. Bij Open Vld vechten ze om de week een robbertje uit over de lijstvorming. Bij Groen kunnen ze niet anders, omdat een groot deel van hun kopstukken voor het lokale niveau kiest. Maar bij N-VA passeert het bijna geruisloos.

Nochtans lijken de absolute gloriedagen ook voorbij. In 2014 was de partij de absolute winnaar met 32 procent. In 2019 verloor ze in één klap een vijfde van haar kiezers en bleef ze steken op net geen 25 procent. In de peilingen ziet N-VA nu op tegen een score van net boven de 20 procent. Dat krimpscenario wordt binnen de partij niet aangegrepen om de volgende generatie in stelling te brengen.

Regeringsdeelname

“Het klopt dat de roep om vernieuwing bij N-VA er totaal niet lijkt te zijn”, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). “Als ze weer stevig verliezen bij de volgende stembusgang, dan verwacht je toch dat die zal beginnen komen. Nu hebben ze nog veel ministers en andere kopstukken die je niet zo maar passeert. Denk maar aan Theo Francken.”

Het helpt natuurlijk dat N-VA met 20 procent nog altijd helemaal bovenaan meespeelt. Enkel Vlaams Belang doet beter en met hen wil niemand regeren, behalve misschien N-VA zelf. Zo zijn ze praktisch zeker van regeringsdeelname. En zo kun je de vernieuwing in de tweede rij doorvoeren zonder al te veel risico, terwijl kleinere partijen veel steviger moeten doorpakken om vers bloed in de parlementen te krijgen. “Maar met deze peilingen zal de partij hoe dan ook veel zetels kwijtspelen. En de nieuwe generatie lijkt er niet onmiddellijk aan te komen”, zegt Bouteca.

“Als ze bij N-VA weer stevig verliezen bij de volgende stembusgang, dan verwacht je toch dat die vernieuwing zal beginnen komen”

Nicolas Bouteca

Politicoloog (UGent)

Wat ook meespeelt: Bart De Wever zit ondertussen al bijna twintig jaar op de voorzittersstoel. Hij houdt de teugels strak in handen en is nog altijd een van de, zo niet dé populairste politicus van Vlaanderen. Met veel van de kopstukken staat hij dus al jaren schouder aan schouder. “En de analyse binnen de partij is dat het stemmenverlies vooral aan externe factoren te wijten is, zoals de opgang van het Vlaams Belang. Niet aan de lijsttrekkers”, zegt Bouteca.

Dat soort redeneringen is niet zonder risico. Ook Open Vld en cd&v kozen heel lang voor de ouwe getrouwen. Het blijft ook maar goed gaan tot het niet meer goed gaat.