1. Waarom organiseert de overheid testen met digitaal statiegeld?

Eind vorig jaar nam de Vlaamse regering de principiële beslissing om vanaf 2025 statiegeld in te voeren op plastic flessen en blikjes, die samen goed zijn voor naar schatting zo’n 40 procent van alle zwerfvuil. Wat meteen de vraag opriep: met welk soort inzamelsysteem voer je het best de strijd tegen zwerfvuil? Met statiegeld, zoals op glazen flessen, of via digitale weg? Eind volgende maand moet Vlaams minister van Omgeving, Zuhal Demir (N-VA) een keuze maken, maar voorlopig neigt ze eerder naar een digitaal systeem.

2. Waar en hoe en door wie werd de test met digitaal statiegeld uitgevoerd?

Het is OVAM, de Openbare Afvalstoffenmaatschappij, die de voorbije maanden een tweede reeks proefprojecten heeft georganiseerd bij een breder publiek. Gedurende drie weekends werd een digitaal systeem van statiegeld voor drankverpakkingen getest in een gesloten omgeving: namelijk een pretpark (Bobbejaanland), een kustgemeente (Wenduine) en een vakantiepark (Center Parcs). De bezoekers of bewoners moesten daarbij de drankverpakkingen met QR-codes zelf scannen met hun smartphone. Voor het eerst werd daarbij ook een thuisscanner getest voor mensen die geen smartphone of toegang tot internet hebben.

3. Was deze nieuwe test positief?

Daar lijkt het wel op. Volgens OVAM heeft het digitaal systeem ‘operationeel zijn robuustheid bewezen’. In alle locaties was het gebruikte digitale platform 24 uur per dag, 7 dagen per week beschikbaar voor gebruikers en zijn quasi geen fouten vastgesteld. Meer dan 99 procent van de codes is zonder probleem gescand kunnen worden bij consumptie. Hetzelfde geldt voor de thuisscanners.

Nog volgens OVAM lijkt er een draagvlak te zijn voor een digitaal statiegeldsysteem. Gemiddeld zou een goede 60 procent van de gebruikers hun deelname aan het systeem als positief of eerder positief ervaren. En ook de privacy van de gebruikers werd gewaarborgd, daarover werd geen enkele klacht geregistreerd.

Maar een definitief oordeel is er nog niet. OVAM kon weliswaar ‘een impact op de gemeten hoeveelheid zwerfvuil’ vaststellen, maar verdere analyse van de gegevens moet bepalen welke factoren deze impact beïnvloed hebben. Pas eind dit jaar zal een definitief rapport bezorgd worden aan de Vlaamse regering.

4. Betekent dit nu dat de keuze van de Vlaamse regering zo goed als gemaakt is?

Neen, de tegenstand is fel en blijft zich roeren. Zowel Testaankoop, dat lid is van de Statiegeldalliantie, als de Vlaamse steden en gemeenten, verenigd in de VVSG, lieten donderdag weten dat ze nog altijd geen voorstander zijn van een digitaal systeem. De ‘economische, financiële, sociale en ecologische impact’ van zo’n digitaal statiegeldsysteem is volgens de VVSG nog niet voldoende geëvalueerd, en is het nog niet duidelijk genoeg of zo’n systeem inderdaad zal helpen om de hoeveelheid drankverpakkingen in het zwerfvuil te verminderen.

De Vlaamse steden en gemeenten vrezen vooral dat ze voor een deel van de kosten van het digitaal inzamelsysteem zullen opdraaien. Bijvoorbeeld omdat de terugname van drankverpakkingen via publieke vuilnisbakjes of terugnamemachines op het openbaar domein verloopt en lokale besturen een rol moeten spelen bij de verdeling van de thuisscanners. VVSG-voorzitter Wim Dries vreest dat in zo’n geval ‘het onvermijdelijk is dat er uiteindelijk verborgen kosten bij de lokale besturen terechtkomen’. De VVSG pleit ervoor om ultiem nog een combinatie van inzameling via de pmd-zak thuis en de supermarkten te onderzoeken.

Ook de Vlaamse oppositie toont zich al langer sceptisch over het digitale systeem en de haalbaarheid ervan. Eind oktober pleitte de socialistische partij Vooruit nog vurig voor de invoering van een klassiek statiegeldsysteem - zoals dat nu al geldt voor glazen flessen - met inzameling in de winkels, na een proefproject in Bredene. Volgens Vooruit zorgt dat voor minder zwerfvuil, betere resultaten en sluit zo’n klassiek inzamelsysteem niemand uit.

Lees ook

 De strijd om het statiegeld