"Dieren hebben gevoelens en belangen": onderzoeker Universiteit Antwerpen pleit voor "dierwaardigheid"

Op vlak van dierenrechten heeft onze maatschappij al een flinke weg afgelegd, maar er is nog werk aan de winkel. Eva Bernet Kempers (UAntwerpen) verdiepte zich voor haar doctoraat in de juridische benadering van het dier in continentaal Europa. In het Radio1 - programma “De wereld van Sofie” legt ze uit waarom "dierwaardigheid" zo belangrijk is. 

“We nemen het huidige recht als uitgangspunt, maar we zorgen ervoor dat de wetgeving zo wordt uitgelegd dat ze individuele dieren ten goede komt en niet de economische belangen.”

Dierenrechten bestaan al sinds de 17e eeuw. “Alleen was het doel toen niet zozeer de bescherming van de dieren zelf, maar wel het menselijk belang” zegt Kempers. “Daar zat het idee achter dat het voor mensen akelig was om dierenmishandeling waar te nemen.”

“Pas later, in de 20e eeuw, ging het wat meer over het belang van de dieren. Er werd een zorgplicht geïntroduceerd: het was niet alleen problematisch als je een dier mishandelde, maar ook als je er niet goed voor zorgde. Dat was een stap vooruit.”

“Vandaag draait het steeds meer om de waarde van het dier. Dieren worden niet langer als ‘instrumenten’ beschouwd, maar er wordt erkend dat ze een intrinsieke waarde hebben van zichzelf.  Er is steeds meer erkenning dat ze gevoelens hebben, hun eigen leven leiden, en daarom kunnen ze niet gelijkgesteld worden met voorwerpen.” 

Maar er is nog een lange weg te gaan, vindt Kempers. Want het ene dier is blijkbaar het andere niet. We hanteren andere maatstaven bij huisdieren dan bij dieren in de veeteelt.  We kijken anders naar een kat dan naar een koe.

Kempers spreekt over hypocrisie. “Dat zie je ook in de wetten. Daar is een discriminatie gaande: als je een huisdier wil castreren, zijn er heel strenge regels over de verdoving. Het moet ook gebeuren door een gecertificeerde dierenarts. In de vee-industrie zijn die regels voor varkens veel minder streng. Een castratie kan door een boer zelf worden gedaan.”

Hetzelfde geldt voor de ruimte die we voor dieren voorzien. Hou je een kip of een varken als huisdier, dan moet je een groot hok voorzien. In de vee-industrie mag een klein hok wel. “Landbouwdieren en dieren die gebruikt worden in de productie trekken altijd aan het kortste eind.”

Ons bewustzijn voor dieren is met de jaren wel gegroeid, maar dieren echt als rechtspersonen zien, is een stap te ver voor velen.  “Er is een soort tweedeling tussen dierenwelzijn aan de ene kant, en dierenrechten aan de andere kant.”

“Het wordt ook toegestaan om dieren te gebruiken voor allerlei doeleinden als we hun onnodig lijden minimaliseren” zegt Bernet Kempers. “Maar wat onnodig lijden precies is, is voor interpretatie vatbaar.” Daarom werkte ze het concept van "dierwaardigheid" uit. Ook om individuele dieren te beschermen.

In de legkippenindustrie zijn mannelijke kuikentjes niet bruikbaar, omdat ze geen eieren leggen. “Mannelijke kuikens worden daarom versnipperd zodra ze uit hun ei zijn gekropen. Dat is een praktijk die alle intrinsieke waardigheid van die dieren ontkent. Men behandelt de dieren puur als instrument. Deze praktijk zou dankzij het concept van "dierwaardigheid" absoluut niet meer kunnen plaatsvinden.”

Het concept zal alvast opgenomen worden in de nieuwe Vlaamse Codex Dierenwelzijn.