Het ene is een gebedshuis, het andere straks een shoppingcentrum: zo staat het één jaar na het WK met de stadions in Qatar

Het Cape Town Stadium in Zuid-Afrika is alleen nog goed voor af en toe een concertje of rugbywedstrijd, en een twintigtal stadiontours per dag. Een kaartje daarvoor kost u pakweg 3,5 euro. In 2010 haalde Nederland het er nog in een heroïsche halve finale van Uruguay met 2-3.

De Arena Das Dunas in Natal, Brazilië, ontvangt dezer dagen verjaardagsfeestjes en trouwpartijen om toch nog extra inkomsten te genereren. Negen jaar geleden plantte Luis Suárez daar nog z’n tanden in de schouder van Giorgio Chiellini.

In Rusland stond de bouwvallige Volgograd Arena al op instortingsgevaar nog voor het WK goed en wel afgerond was. Overstromingen hadden voor putten in het wegdek gezorgd en het stadion zat een tijd zonder elektriciteit, omdat het stadion overhaast was klaargestoomd voor het WK. Tegenwoordig huisvest het derdeklasser Rotor Volgograd, die de 45.000 zitjes natuurlijk verre van gevuld krijgt. Anno 2018 won Engeland - in de groep van België - er maar nipt van Tunesië.

Het is maar een greep uit de ‘White Elephants’ - een eigendom waar de eigenaar niet vanaf geraakt en waarvan de onderhoudskosten buiten proportie zijn voor het nut ervan - die het WK voetbal om de vier jaar ergens achterlaat. Stadions waar miljarden euro’s in zijn geïnvesteerd voor de bouw of renovatie, speciaal om het FIFA-circus op een zo gepast mogelijke manier te ontvangen. Wanneer de voetballers hun valiezen pakken, en de bobo’s van de FIFA huiswaarts keren, blijft te vaak alleen de leegte over. Bovenop de miljoenen euro’s onderhoudskosten.

In Qatar zou het niet waar zijn. Ondanks alle kritiek om het WK naar een klein land met beperkte voetbalcultuur als Qatar te halen, duwde de FIFA door. Het hele voorstel om het WK daar te ontvangen was doorspekt met milieuvriendelijke voornemens om zulke ‘White Elephants’ te vermijden. “Tussen het einde van het WK en juni 2023 zullen bepaalde elementen, zoals tijdelijke zitjes en andere infrastructuren, en het Stadion 974, worden gedemonteerd.”

Stadion 974 moest bij uitstek het voorbeeld zijn van het duurzame Qatar en het ‘carbon-neutrale’ WK. Het stadion bestaat uit 974 containers en werd speciaal met het opzet geplaatst om volledig te kunnen verhuizen naar een andere locatie. “Een baken van duurzaamheid”, pronkten ze vol trots.

Een jaar nadat voor het eerst een bal rolde in Qatar, staat elke container nog op zijn plek. Van de mooie beloftes is nog niet veel in huis gekomen. En de onderhoudskosten dalen er niet op. De facturen voor elektriciteit, water enzovoort blijven dagelijks oplopen, of het stadion nu (al dan niet aan volledige capaciteit) wordt gebruikt of niet. Met 426.000 zitplaatsen bouwden ze speciaal voor het WK 100.000 plekken meer dan de totale bevolking van Qatar.

De ‘Lusail Boulevard’ richting het stadion van de WK-finale in Doha vorig jaar staat bijvoorbeeld vol eet- en drinkgelegenheden waar doorgaans meer personeel dan cliënteel over de vloer komt. Een paar stadions moeten nog in capaciteit worden gehalveerd en gaan hotels en shoppingcentra herbergen in de vrijgekomen ruimte. Het Education City Stadion is al in gebruik als gebedsplaats waar tot 35.000 mensen op de grasmat komen bidden en het Al Bayt Stadion moet - als alles volgens plan gaat - worden omgetoverd tot een sportziekenhuis.

Omdat Qatar ook de Asian Cup begin volgend jaar organiseert, en ook de Asian Games in 2030 daar doorgaan, staan bovenstaande goeie voornemens even ‘on hold’. Zeker ook omdat de oliestaat nog overweegt om in de dans te springen voor de organisatie van de Olympische Spelen van 2036 en het WK voor clubs in 2025. Een paar hapklare complexen kunnen dan een gunstige factor zijn in hun opbod. Qatar pompte op twaalf jaar tijd al 200 miljard euro om het WK te organiseren, waarvan 6,5 miljard euro om zeven van de meest geavanceerde stadiums ter wereld neer te poten en er eentje te renoveren. In dat proces lieten een paar gastarbeiders het leven.

“Voor het voetbal en de mensen in Rio is het WK het slechtste wat hen kon overkomen”, zei Ruben Lopes, voorzitter van de voetbalfederatie in Rio. Brazilië is het beste voorbeeld van de problematiek. In een paar stadions zijn intussen lokale voetbalclubs ingetrokken, maar een groot deel wordt niet of veel te weinig gebruikt. Het stadion in Brasilia, dat het land 820 miljoen euro kostte, wordt vooral gebruikt als parkeerplaats voor bussen.

“Voor de inheemse gemeenschappen en favelabewoners is het hard dat er zo veel geld is uitgegeven aan stadions, terwijl ze er zo kampen met hongersnood en gezondheidsproblemen”, klonk het bij Braziliaanse inwoners. “De FIFA heeft ons van onze cultuur beroofd.” De clubs die na het WK het stadion in handen kregen, krijgen die niet gevuld, waardoor de kosten de baten blijven overtreffen.

En dus zou het wel eens kunnen dat de stadions veel langer dan het voorziene jaar in hun volledige capaciteit blijven bestaan, ook in Qatar. De 974 containers zouden nog wel een paar jaar dienst kunnen doen in het Midden-Oosten, in plaats van al naar Uruguay of Marokko te worden verscheept. ‘White Elephants’ duiken onvermijdelijk weer op na een WK.