Is de overwinning van Geert Wilders in Nederland een voorbode van de verkiezingen in België volgend jaar?
Wat de komende weken en maanden gebeurt in de Nederlandse politiek, na de monsteroverwinning van Geert Wilders (PVV) gisteren, zal een enorm effect hebben op wat er bij ons in Vlaanderen gebeurt. Dat zegt politicoloog Stefaan Walgrave (Universiteit Antwerpen). "Als Wilders in de regering stapt, is de kans groot dat het cordon sanitaire bij ons doorbroken wordt."
Nu in Nederland de rechts-radicale partij PVV de grote winnaar is van de parlementsverkiezingen, rijst de vraag hoe het tot een regering kan komen. Veel andere politieke partijen waren tot nu toe niet happig om samen te werken met Wilders.
Een herkenbare situatie, want hoewel wij pas over een dik halfjaar naar de stembus moeten, doet Vlaams Belang het al een tijdje goed in de peilingen. Tegelijkertijd blijft het cordon sanitaire een heikel punt.
De ogen van Vlaamse partijen zullen de komende tijd alvast zeker gericht zijn op de politieke situatie bij onze noorderburen. Zijn de Nederlandse verkiezingen een voorbode van wat we hier zullen zien in 2024?
Migratie
"De frustraties bij de Nederlandse bevolking zien we ook in Vlaanderen", zegt politicoloog Stefaan Walgrave (Universiteit Antwerpen) in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Er is economische onzekerheid en ongenoegen over de politiek. Daarnaast is migratie natuurlijk een heel belangrijk thema."
BELUISTER - "Er zijn verschillende gelijkenissen tussen PVV en Vlaams Belang, zoals een poging om op sociaaleconomisch vlak naar links te schuiven":
Is de verkiezingsoverwinning van Geert Wilders een voorbode voor onze verkiezingen in 2024?
"Het migratieprobleem is hét thema in Vlaanderen", zegt ook politicoloog Nicolas Bouteca (Universiteit Gent). "Dat was in 2019 al zo. En dat is heel moeilijk voor andere, linksere partijen. Migratie is belangrijk, dus je moet erover praten. Maar als je er te veel over praat, maak je dat thema het middelpunt van de aandacht."
Als andere partijen het succes van Vlaams Belang willen temperen, moeten ze volgens Walgrave maken dat migratie niet het thema wordt van de verkiezingen. En dat moeten ze doen door niet over migratie te praten.
Andere partijen moeten migratie aanpakken in hun beleid, niet in hun campagne
"In Nederland hebben linkse partijen wél veel over migratie gesproken tijdens hun campagne", zegt Walgrave. "Je praat dan eigenlijk over het product van je tegenstander. Dat gaat in tegen alle wetten van de marketing."
"Migratie is natuurlijk heel belangrijk" - het was de reden waarom Mark Rutte het ontslag van zijn regering aanbood, "maar door er continu over te praten maak je het belangrijker."
"Migratie moet je aanpakken in je beleid, niet in je campagne. De beste strategie is om te praten over je eigen thema's. Voor linkse partijen zijn dat bijvoorbeeld ongelijkheid en koopkracht."
Er zijn veel cruciale thema's, zegt ook Bouteca. Hij hoopt dat het in 2024 over meer gaat dan enkel migratie. "Begroting, fiscale hervormingen, pensioenen, energie, klimaat, noem maar op. Het zijn allemaal belangrijke thema's waar partijen zich op moeten focussen in hun campagnes."
Cordon sanitaire
En dan zit je natuurlijk nog met het cordon sanitaire. Als Wilders in de regering stapt, vergroot dat volgens Walgrave zeker de kans dat het cordon sanitaire in België doorbroken wordt.
"Als er met PVV zaken kunnen worden gedaan, zal Vlaams Belang zeggen dat dat met hen ook kan", zegt Walgrave. "En dan is het moeilijk voor de N-VA om te blijven weigeren bij Vlaamse regeringsonderhandelingen."
Het getuigt van politiek fatsoen om tegen kiezer te zeggen of je met Vlaams Belang in zee zou gaan
Het is belangrijk dat partijen praten over dat cordon sanitaire, zegt Bouteca. "Te veel politici willen graag zwijgen over het cordon sanitaire, maar het getuigt van politiek fatsoen naar de kiezers toe om duidelijk te zijn over welke coalities mogelijk zijn, en welke partijen dus wel met Vlaams Belang in zee zouden gaan als het erop neerkomt. Je kan dat niet negeren."
N-VA blaast warm en koud tegelijk.
Politicoloog Carl Devos (UGent) vindt dat de N-VA, dat het cordon niet onderschrijft, een onduidelijke houding aanneemt tegenover dat cordon: “Ze blazen warm en koud tegelijk.”
Devos sluit niet uit dat op Vlaams niveau de N-VA en Vlaams Belang volgend jaar samen een regering zouden vormen. Dat kan volgens de professor gebeuren als Vlaams Belang - net als de PVV nu in Nederland - bijzonder sterk scoort en als N-VA geen rol speelt bij de federale formatie.
Als beide partijen in Vlaanderen dan een meerderheid zouden hebben, sluit Devos niet uit dat ze samen een regering vormen. "De kans daartoe is klein, en binnen de N-VA zal het ook een grote hindernis zijn, maar op dat moment zal het misschien wel mogelijk zijn", zegt de professor in "Terzake".
Voor de andere partijen ziet Devos ten slotte maar één manier om dit scenario te vermijden: "Probeer de komende zeven maanden nog de problemen op te lossen die aan de oorsprong liggen van het succes van die partijen (PVV en Vlaams Belang)."
Hoe ziet Tom Van Grieken, partijvoorzitter van Vlaams Belang, zelf de toekomst?
Volgens Van Grieken heeft Nederland met "het extremistisch beleid van de politieke elite" afgerekend, iets wat hij in juni 2024 ook in Vlaanderen hoopt te verwezenlijken. Sterker nog: "We hopen hem te kloppen".
Hij bewondert naar eigen zeggen het parcours dat Wilders heeft bewandeld. "Hij heeft gezegd dat de PVV een uitgesproken anti-islamiseringspartij is, maar ook dat er compromissen gesloten moeten worden en dat er andere uitdagingen zijn."
De partijvoorzitter beseft dat, mocht het cordon sanitaire worden doorbroken, ook Vlaams Belang water bij de wijn zal moeten doen. "Dat is een consequentie als je een uitvoerend mandaat krijgt. Je vertegenwoordigt dan niet alleen je kiezers, maar het hele land. Het ideale mag het goede niet in de weg staan. Je mag mij naar mijn idealen vragen, maar als ik alvast het goede kan realiseren - een sterke sociale zekerheid en de migratie beperken - dan ben ik al een gelukkige voorzitter."
Om dat te realiseren, moet zijn partij regeringspartners zien te overtuigen. "Ik hoop dat N-VA met ons in zee wil gaan als de kiezer van ons de grootste partij maakt, maar dan moeten ze wel de botten aandoen en de mouwen opstropen", laat hij optekenen. "Ik wil een volwaardige partner zijn."
BEKIJK - Tom Van Grieken trad vanavond in debat met socioloog Mark Elchardus, Europarlementslid Sophie in 't Veld en auteur Amir Bachrouri in "De afspraak":
